Powrót do

ELEMELE, czyli majowe badawczo-naukowe dwa tygodnie na Bałkanach z bardzo subiektywnego punktu widzenia

dodany: 28.05.2006 | autor: Zuzanna Olesińska

Dnia dziewiątego maja, pamiętnego roku 2006, w którym to pan Roman G. zajął się edukacją oraz inne nieciekawe wydarzenia miały miejsce w naszym jakże uroczym kraju, grupa studentów drugiego roku filologii serbskiej wraz z niedobitkami innych grup gotowych rzucić wszystko, by na dwa tygodnie wyrwać się z Polski, wyruszyła na wycieczkę po Bałkanach. Plan był taki: jedziemy do Czarnogóry na 10 dni, po drodze zahaczamy o Bośnię i Chorwację, a wracając spędzimy dwa dni w Belgradzie. Ale jak to z planowaniem (centralnym!) bywa – nie wszystko było tak, jak miało. W tym wypadku ośmieliłabym się rzec, że na szczęście, bo widzieliśmy więcej niż zakładaliśmy, ale o tym dalej...

Tak więc – spotykamy się na placu Andrzeja, poznajemy studentów z Poznania, którzy wybrali się na wycieczkę z nami, wsiadamy w autokar zaopatrzony we wszystkie wygody, jakie autokar może zapewniać, typu wc, barek czy telewizja, oraz, jak się później okazało, niezwykle profesjonalnych kierowców, i ruszamy. Jedziemy, jedziemy, impreza przy serbskich przebojach ma się świetnie a tymczasem jedziemy i jedziemy i jedziemy... Słychać pojękiwania, że długo, że nie da się wytrzymać, a tymczasem do celu numer 1 – Sarajewa, jeszcze daleko... Dojechaliśmy z opóźnieniem około trzygodzinnym i na kolejne trzy godziny zostaliśmy zostawieni sami sobie. Cóż robić – z zielonymi przewodnikami po Bałkanach w rękach ruszyliśmy na zwiedzanie miasta. Myślę, że przy zachmurzonym niebie widok jednak bardzo zniszczonego jeszcze miasta, z natowskimi samochodami i pojawiającymi się częściej niż u nas żołnierzami zrobił na nas ogromne wrażenie. I smutne. Kolejny cel – Mostar i jego największa atrakcja – kamienny Stary Most nad rzeką Neretwą z 1566 (legł on w gruzach 11 listopada 1993 w wojnie między bośniackimi Chorwatami i Muzułmanami, został jednak odbudowany, a ostatni kamień spiął łuk mostu w sierpniu zeszłego roku. Zainteresowanych odsyłam na strony www.starimost.telecom.ba, www.starimost.ba, gdzie można zobaczyć zdjęcia obiektu), który oglądaliśmy w pięknym słońcu wywołały zgoła odmienne wrażenia – zachwycające krajobrazy, małe uliczki, kramiki, straganiki, ot, bałkański urok miasteczka. Przed nami jednak była jeszcze daleka droga, a zmęczenie wzięło górę nad chęcią pojechania jeszcze do Dubrownika, tak też w sumie po 33 godzinach jazdy wreszcie znaleźliśmy się u celu naszej podróży czyli Bečići koło Budvy – czarnogórskiej nadmorskiej miejscowości turystycznej, która przed sezonem kusiła fantastyczną plażą, wodą i generalnie wszystkimi letnimi atrakcjami przy równoczesnym braku turystów. Po zakwaterowaniu, zacięciu się w łazience (ja) i innych wieczornych atrakcjach, wymęczeni podróżą padliśmy, ale następny dzień był jednym z kilku (bardzo, bardzo niewielu) dni wolnych (wolnych od wycieczek rzecz jasna), więc czas na regenerację, zwiedzanie terenu i kosztowanie lokalnych trunków i specjałów w zupełności wystarczył (większości, bo pozostała i grupa złakniona większej ilości wypoczynku, słońca i plaży), by kolejnego dnia udać się na wycieczkę po Starej Czarnogórze – do historycznej stolicy Cetinje (która przestała być nią po II wojnie światowej) oraz parku narodowego Lovćen, gdzie na drugim najwyższym szczycie (pierwszy to niedostępny dla turystów Štirovnik o wysokości 1749 metrów n.p.m.) – Jezerskim vrhu (1660 metrów n.p.m.) znajduje się mauzoleum Njegoša (niewtajemniczonym wyjaśniam że jeśli chodzi o Czarnogórę i w ogóle Jugosławię, to Njegoš wielkim poetą był). W Cetinje mieliśmy okazję oglądać performance studentów szkoły aktorskiej z Podgoricy (dla tolerancji i nie mający nic wspólnego z polityką) oraz zabytki historyczne, jak na przykład najstarszą (po Gutenbergowskiej) drukarnię w Europie, Lovćen natomiast zaskoczył nas śniegiem. Droga do mauzoleum była dla niektórych istotnie drogą przez mękę (z całym szacunkiem dla Njegoša, ale ponoć podobnie jak przebrnięcie przez jego twórczość) – począwszy od podejścia po skałach jak najprawdziwszych w absolutnie nieodpowiednim do chodzenia po górach obuwiu typu japonki i różnego innego rodzaju klapki i sandałki, poprzez chodzenie po niepewnych i pokruszonych schodach w wydrążonym w skale tunelu, schodach w ilości nazbyt dużej, by można było przechadzkę nazwać przyjemną, na łażeniu po śniegu w owych wymienionych wcześniej sandałkach tudzież boso z racji braku innej możliwości dostania się do mauzoleum władyki skończywszy. Nagrodą za trudy były przede wszystkim wspaniałe widoki rozpościerające się z góry – Jezioro Szkoderskie, Rumia Podgorica, góry Prokletije i Komovi, masywy Golija, Vojnik i Cetinje prezentowały się naprawdę wspaniale. Po drugiej, płatnej stronie mauzoleum, gdzie mogliśmy zobaczyć kryptę, rozpościera się krajobraz Adriatyku i Boki Kotorskiej. Po tak intensywnym spacerze zmęczeni, ale zadowoleni wróciliśmy do hotelu po to, by następnego dnia udać się do najwyżej położonego miasta w całej byłej Jugosławii – Žabljaka, niewielkiego miasteczka o wybitnie małej ilości atrakcji (przewodnik podaje na przykład postój taksówek, przystanek autobusowy i czteropiętrowe bloki mieszkaniowe), poza tą, że znajduje się on tuż przy Parku Narodowym Durmitor (z zachwycającym Jeziorem Czarnym, nad którym wznoszą się Góry Dynarskie) wpisanym, wraz z także widzianym przez nas Kanionem Tary, na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. Absolutnie zachwyceni mnogością przepięknych krajobrazów, po raz kolejny wróciliśmy do Bečići, by odpocząć po całym dniu, pointegrować się przy Nikšićku z sobą i Czarnogórcami oraz zebrać siły na kolejny wyjazd – tym razem do Starego Baru oraz Albanii, której kawałek znajdujący się nad Jeziorem Szkoderskim, w ramach zmiany planów postanowiliśmy zwiedzić. W Barze spotkaliśmy pewnego Serba, który mówił po Polsku, gdyż, jak powiedział, trzy lata pracował w Polsce i budował nawet jakąś dyskotekę w Sosnowcu przed dwudziestoma pięcioma laty, o której jednak nikt z nas nie słyszał, ale trzeba pamiętać że to Pan, który zna sto tysięcy ludzi w Krakowie… W każdym razie ów Serb, zwany Dżonym, jako że posiada agencję turystyczną zaoferował nam swoją pomoc przy wyjeździe do Albanii – tak też zwiedziwszy Ulcinje (80% mniejszości albańskiej) z rzeczonym Dżonym spotkaliśmy się na granicy (okrutnie długie czekanie; my, Europejczycy, zjednoczeni nota bene, już prawie zapomnieliśmy, że można tyle czekać na wjazd do kraju), po czym znaleźliśmy się w kraju biedy i nędzy z drogami takimi, że za nasze, dobre bo polskie, ministrom od transportu niech Pan Bóg błogosławi. Zwiedziliśmy ołowiany meczet w Szkodrze, kościół katolicki, który po ogłoszeniu Albanii krajem ateistycznym, został zamieniony w halę sportową, jednak od 1990 roku, dzięki interwencji papieża Jana Pawła II, znów odprawia się w nim msze, a także małą galeryjkę starych fotografii. Największe wrażenie zrobił na nas jednak zamek Rozafa, który ze swoimi trzema dziedzińcami, magazynami, lochem oraz niesamowitymi widokami na miasto, przepływające poniżej rzeki Drin i Bunę oraz leżące nieco dalej jezioro w połączeniu z tęczą i zachodzącym słońcem sprawiają naprawdę niesamowite wrażenie. Głodni i zmęczeni mieliśmy zjeść załatwioną przez Dżonego tradycyjną albańską kolację, w skład której miała wchodzić ryba lub mięso przygotowane w tradycyjny sposób, sałatki, napoje oraz baklawa – czyli słodki deser w cenie li i jedynie 5-6 euro, gdy przyjechaliśmy na miejsce okazało się jednak, że cena wynosi lekko więcej, nie ma wliczonej sałatki, nie wspominając o deserze, a ryba jest marnym grillowanym, acz serwowanym już lekko przechłodzonym paskudztwem do zjedzenia tylko i wyłącznie dlatego, że byliśmy niesamowicie głodni. Wymęczeni wróciliśmy mocno późno, a następnego dnia czekał nas prawdziwie naukowy dzień – a mianowicie odwiedziliśmy uniwersytet w Nikšiću (mieście rodzinnym lektora języka serbskiego na naszym uniwersytecie, Zdravka Babića), gdzie zostawieni na pastwę losu siedzieliśmy 1,5 h z rozgoryczeniem przybierającym na sile (będąc przy okazji atrakcją dla miejscowej telewizji), podczas gdy niewielka delegacja popijała kawę z Panią Dziekan i nawiązywała przyjazne stosunki między naszymi uniwersytetami studentami, po czym widzieliśmy bibliotekę i czytelnię. Humory poprawił nam dopiero fantastyczny obiad (zwłaszcza po kiepskiej kolacji poprzedniego dnia), ufundowany przez władze tamtejszego uniwersytetu oraz prezenty w postaci płyt i kalendarzy związanych z Czarnogórą. Najedzeni i zadowoleni (wiadomo), w drodze powrotnej pojechaliśmy na Ostrog, co było niezwykle duchowym przeżyciem – mimo pełnego zaufania do naszych kierowców, którzy podczas wycieczki już nieraz wcześniej pokazali klasę, na drogach szerokości autobusu, z przepaściami bez barierek chyba wszyscy intensywnie się modlili. Szczęśliwie udało nam się dotrzeć na miejsce (ave panom kierowcom!) i mogliśmy podziwiać jeden z największych ośrodków religijnych Serbskiej Cerkwi Prawosławnej, gdzie w podniosłej, religijnej atmosferze zwiedzaliśmy wbudowany w zagłębienie pionowej skały masywu Prekornicy Monaster Górny Ostrog, po drodze do którego jednak (Njegoš i jego mauzoleum przy tej trasie to pestka) było mało podniośle i religijnie, gdyż niezwykle męczące wspinanie się po skałach sprawiało, iż miało się ochotę raczej przeklinać siarczyście, niż uduchawiać. Odpocząwszy jednak nieco, podziwialiśmy cudowne widoki oraz cerkwie-kaplice św. Krzyża i Zaśnięcia Bogurodzicy. Wracając do autobusu wstąpiliśmy jeszcze do Monasteru Dolny Ostrog, który stanowi swego rodzaju zaplecze dla Górnego. Kiedy wieczorem dotarliśmy cali i zdrowi (a należy dodać, iż ściemniało się mocno, kiedy pisany był nam powrót po krętych wąskich drogach, którymi trzeba było zjechać), nie mogło obejść się bez imprezy w której udział wzięli i bohaterzy dnia, a przynajmniej połowa bohaterów dnia, czyli Pan Kierowca Krzysztof, gdyż jego kompan, Adam, następnego dnia o 14 jechał na ponadprogramową wycieczkę do Dubrownika, którego nie zobaczyliśmy po drodze do Czarnogóry z powodu nadmiernego zmęczenia, a która to była ważna dla kroatystów, również obecnych na wycieczce. Pech chciał, że wycieczka ta pokryła się z finałem Ligi Mistrzów, więc ja osobiście o Dubrowniku mogę powiedzieć tyle, że Barcelona wygrała z Arsenalem 2:1, jakkolwiek delegacja wycieczkowa przyjechała bardzo zachwycona, a co poniektórzy bardzo zachwyceni i z przygodami w dodatku, na przykład przywiezieni do brzegu na policyjnej łódce z powodu zakazu pływania lub po konwersacji i ustawianiu się do zdjęcia z amerykańskim księdzem polskiego pochodzenia. Kolejnego dnia (nie wiem już którego, wszystko było tak intensywne, że traciło się poczucie czasu) mieliśmy okazję brać udział w wydarzeniu historycznym – ponieważ nasza wycieczka zbiegła się w czasie z referendum mającym zdecydować o tym, czy Czarnogóra oddzieli się od Serbii, udało nam się znaleźć w stolicy Czarnogóry, Podgoricy, podczas ostatniego dnia kampanii przedreferendalnej. Niesamowite wrażenia, mnóstwo ludzi na ulicach wymachujących flagami, śpiewających piosenki na cześć Czarnogóry, noszących koszulki z hasłem ‘Da, za Crnu Goru koju volimo’, balon w kolorach narodowych, wyrzucane z samolotów ulotki, sztuczne ognie i podniosły nastrój przełomowej chwili – czyli to, co ważne, istotne, ale i kontrowersyjne dla nas, studentów zainteresowanych krajami bałkańskimi, których języki studiujemy. Jak już wiadomo, kampania okazała się skuteczna, i Czarnogórcy zdecydowali o swojej niepodległości. Tak więc po kolejnym pełnym wrażeń dniu wróciliśmy do Budvy (nooo… Berčići) i do popołudnia zbieraliśmy siły, by później zobaczyć przepiękną Bokę Kotorską, Kotor i Hercegnovi. Była to ostatnia wycieczka w Czarnogórze – dzień później był czas na ostatnie zakupy, pakowanie i wyruszenie do stolicy Serbii – Belgradu. Przepraszam wszystkich wycieczkowiczów, jeśli pominęłam jakieś ważne wydarzenie z pobytu w Czarnogórze (jak na przykład zwiedzanie urokliwego Monasteru Morača, o którym przypomniałam sobie w tej chwili, a za Chiny Ludowe vel Byłą Jugosławię nie mogę sobie dokładnie przypomnieć, przy jakiej okazji zwiedzanie go miało miejsce), ale jak ostrzegałam jest to sprawozdanie dość mocno subiektywne, tak też żywię nadzieję, że mi wybaczycie... Jakkolwiek mocno zmęczeni, zadowoleni, pełni vranaców i nikšićka, zrelaksowani ale i trochę smutni, że już bliżej końca niż dalej, znaleźliśmy się w Belgradzie, po którym dobrowolną samoskrzykniętą mini-grupą zostaliśmy ślicznie oprowadzeni przez stałego bywalca Belgradu Łukasza W. zwanego Wieczkiem. Zobaczywszy wszystkie ważniejsze zabytki po późnowieczornej wizycie na przepięknym Kalamegdanie wróciliśmy do naszego hostelu (hmmm… metody powrotu były różne – piechotą, komunikacją miejską tudzież taksówką jugo w pięć, wliczając kierowcę sześć osób w oparach benzyny), gdzie do rana siedzieliśmy wspominając jak było fajnie i tańcząc Kolo o 4 nad ranem (podobnie jak w Czarnogórze, gdzie taniec ten z poznanymi miejscowymi tańczyło się na nocnych imprezach na plaży, z tym, że tu zamiast plaży mieliśmy do dyspozycji tylko i wyłącznie przyhostelowy ogródek). Kolejnego dnia, w wielkim upale mini-wycieczka zebrała się znów, by obejrzeć dworzec kolejowy, po czym zrobiwszy ostatnie zakupy pojechaliśmy do ostatniego już miejsca, w którym chcieliśmy się znaleźć – Nowego Sadu. Część grupy poszła na piwo, część zwiedzać miasto z jego licznymi cerkwiami i pomnikami, a także imponującym kościołem katolickim. Suma sumarum, po ostatnich paru godzinach spędzonych w mieście, ostatecznie wsiedliśmy w autokar i pojechaliśmy do Polski, czyli tu, gdzie właśnie jesteśmy i gdzie właściwie nic się nie zmieniło – pan Roman G. dalej włada edukacją, a budżet państwa wydaje 23 mln złotych na pielgrzymkę papieża. Tego, co widzieliśmy i przeżyliśmy szczęśliwie jednak nikt nie jest nam w stanie odebrać. I tu ostatnie zdanie – w imieniu swoim i grupy ogromne podziękowania dla sprawców całego zamieszania – pana magistra Zdravka i chłopców Marcelego i Wieczka, którzy świetnie zorganizowali i zaplanowali całą wyprawę, dzielnie znosząc nasze fochy i niezadowolenia, których już nie pamiętamy, gdyż pamięć mamy zapchaną fantastycznymi wspomnieniami przepięknych Bałkanów, na które nie sposób nie chcieć wrócić.