Powrót do

Planica - oswoić mamuta

dodany: 14.11.2007 | autor: Bartek Krasoń

Letalnica (do niedawna Velikanka) – największa na świecie skocznia narciarska, znajduje się w północno-zachodniej części Słowenii, tuż przy granicy z Włochami i Austrią. Niedaleko Kranjskej Gory i wsi Rateče. Jest to jeden z najbardziej znanych ośrodków sportów zimowych na świecie. Cichy świadek wielkich sukcesów i porażających upadków. Ten przerażający moloch ma za sobą burzliwą historię i o mały włos, a nie doszłoby w ogóle do powstania Letalnicy...

W latach 30-tych ubiegłego wieku, pomimo, że skoki narciarskie i ogólnie narciarstwo w Słowenii było znane i chętnie uprawiane, Słowenia nie posiadała odpowiedniej infrastruktury, by móc na swej ziemi organizować międzynarodowe konkursy i zawody. Narciarze słoweńscy odnosili sukcesy, ale nikt nie brał się za przygotowanie odpowiednich miejsc do uprawiania sportów zimowych, nie były to czasy odpowiednie na to. Zawirowania historyczne na to nie pozwoliły. A że w słoweńska krew od zawsze zarażona była sportem, ten stan rzeczy nie mógł się dłużej utrzymać. Nie można zapomnieć o tym, że słoweńscy sportowcy jako jedyni reprezentowali Jugosławię na zawodach i turniejach zimowych i dzielnie walczyli z niepokonanymi wówczas Norwegami. Wśród kibiców, którzy chętnie wyjeżdżali by trzymać kciuki za swoich bohaterów, byli również Joso Gorec, sekretarz ówczesnego Jugosłowiańskiego Związku Sportów Zimowych oraz inżynier Stanko Bloudek. To właśnie oni postanowili zmienić Słowenię w arenę wielkich konkursów sportów zimowych. Tak właśnie w 1933 roku powstał pomysł stworzenia największej na świecie skoczni narciarskiej. Bloudek wierzył, że uda się stworzyć skocznię, na której będzie można skakać, powyżej 80 metrów (tylko dwóch skoczków mogło się pochwalić wtedy pokonaniem granicy 80 metrów – Kanadyjczyk Robert Lymbyrne oraz Norweg Sigmund Ruud). Ale już wtedy Bloudkowi chodziła po głowie granica 100 metrów, wtedy jeszcze nieosiągalna.

Pomysł budowy największej skoczni na świecie, o dziwo, spotkał się z krytyką. Najgorętszą ze strony FIS-u. Również w kraju (Jugosławii) pomysł nie spotkał się z aprobatą – ani władz, ani społeczeństwa. Zagorzałymi fanami byli tylko sami Słoweńcy, którzy cieszyli się z faktu, że będą skakać u siebie. Pomimo fali krytyki, budowa ruszyła pełną parą...

Prace dobiegły końca już w lutym 1934 roku, pierwszy punkt konstrukcyjny Velikanki położony był na 85. metrze. Pierwszym testem Velikanki miały być zawody krajowe, które odbyły się 4 lutego. Jednak prawdziwy sprawdzian przed konstruktorami odbył się 25 marca tegoż roku. Słoweńcy zorganizowali międzynarodowe mistrzostwa z udziałem najlepszych skoczków z Norwegii, Austrii i Czech. Tego właśnie dnia, Norweg Birger Ruud, pokonał 92 metry! Następnego dnia w gazetach ukazały się tytuły Bajka, która stała się rzeczywistością...!. Wystarczył tylko rok, aby ten skok przeszedł do historii – Reidar Andersen, skoczył na odległość 99 metrów!

Jednak Federacja, uważała, że skoki na taką odległość są niebezpieczne i człowiek nie powinien oddawać skoków dłuższych niż 70 metrów. Słoweńcy wtedy po raz pierwszy próbowali przekonać FIS do rozłączenia skoków narciarskich na dwie grupy: skoki klasyczne i dłuższe, zwane lotami. Jednak FIS bez rozpoznania sprawy, od razu ją odrzucił. Nawet wstawiennictwo tak wielkiego autorytetu, jak Pierre de Coubertin nic tu nie zmieniło. 4 kwietnia 1935 roku, w słynnym przemówieniu stwierdził, że dążenia do narzucenia ograniczeń w sporcie to utopia, gdyż miłośnicy sportu potrzebują nieograniczonej wolności. Tym, którzy nie boją się ryzykować, poświęcił łacińską maksymę Citius, altius, fortius (Szybciej, wyżej, silniej). Wszystko to na nic... A sam Gorec był straszony przez norweską opozycję, że nie pozwoli mu wejść na trybuny, na żaden konkurs odbywający się w Norwegii. Jednak ani Gorec, ani Bloudek nie ugięli się – ich plany pozostały niezmienione.

Sama Planica miała się dobrze. W 1936 roku (15 marca) została przekroczona magiczna granica 100 metrów. Austriak Sepp Bradl poszybował w drugie stulecie skoków narciarskich, oddając skok na 101,5 metra. Dwa lata później, Planica i jej konstruktorzy odnieśli moralne zwycięstwo nad FIS-em. Na walnym zebraniu Joso Gorec przedstawił niepodważalne dowody co do bezpieczeństwa skoczni i udowodnił, że Planica była niesprawiedliwie traktowana. FIS musiał się ugiąć i dołączył zawody w Planicy do kalendarza międzynarodowych konkursów.

Przed napaścią niemiecką na Słowenię, ostatnie zawody odbyły się w 1941 roku, kiedy to rekord świata został pobity pięciokrotnie! Ale ostateczne słowo należało do Rudiego Gehringa (Niemcy), który poszybował na wysokość 118 metrów! Jednak z powodu wojny, skocznia została zamknięta na 6 lat, a z powodu odbywających się w jej pobliżu działań wojennych, została bardzo zniszczona. Konieczny był gruntowny remont.

Wtedy również Bloudek planował przy okazji remontu, powiększyć skocznię do 160 metrów. Pracę nad tym przerwała jego śmierć, a pałeczkę konstruktorską przejęli bracia Lado i Janez Gorišek. Obawiano się, że wraz ze śmiercią pomysłodawcy, Planicę nie czeka już nic dobrego. Nic bardziej mylnego! Bracia Goriškowie pobili swojego mistrza, chcąc stworzyć 190-metrowego mamuta, którym Velikanka jest do dzisiaj. Takie przedsięwzięcie wymagało przesunięcia całej konstrukcji. Bloudkova Velikanka ma punkt konstrukcyjny położony na 130 metrach i obecnie jest już nieczynna.

Kolejne makijaże Velikanki pozwoliły na oddawanie skoków na długość ponad 225 metrów. Obiekt nie jest wyposażony ani w igielit, ani w sztuczne oświetlenie, dlatego też zawody odbywają się zawsze do południa. Spowodowane jest to również tym, że cały obiekt otoczony jest gęstym lasem, co chroni skocznię przed wiatrem. Pierwszy skok na długość ponad 200 metrów oddał Tomi Nieminen 17 marca 1994 roku, a rekord skoczni należy do Bjørna Einara Romørena (239 metrów). Pobić go próbował Janne Ahonen, który oddał skok na 240 metrów, jednak upadł i skok nie został zaliczony.

Letalnica (Velikanka) to obecnie kompleks sześciu skoczni:
- mamucia skocznia narciarska – Letalnica (K185)
- duża skocznia – Bloudkova Velikanka (K130)
- skocznia normalna – Srednija Velikanka (K90)
oraz trzy mniejsze skocznie treningowe (K40, K30 i K8)

Należy również pamiętać, że pierwsze Mistrzostwa Świata w lotach narciarskich odbyły się w 1972 roku, właśnie na Planicy. Dla wielu Planica to skocznia stanowiąca wyzwanie dla śmiałków i miejsce, na którym padnie jeszcze niejeden zapierający dech w piersiach rekord...

Bibliografia:
http://www.planica.info/index.php?i=19
http://www.skijumping.pl/pokaz.php?show=pokaz_skocznie&id=16