Powrót do

Czym Czesi się chlubią, czyli czeskie zabytki w rejestrze UNESCO

dodany: 13.05.2005 | autor: Lucyna Piątek

Co roku do biura siedziby UNESCO w Paryżu wpływa około stu wniosków z prośbą, by dołączyć jakiś zabytek do światowego dziedzictwa UNESCO, przy czym każdego roku dany kraj może wysłać tylko jeden taki wniosek. Następnie bardzo wnikliwie rozpatrywanych jest jedynie 30 z nich. Wśród wszystkich - prawie 800 miejsc świata zapisanych do rejestru UNESCO - znajduje się już dwanaście z Czeskiej Republiki, z czego Czesi, jak na swoje dość małe państwo są bardzo dumni i wciąż się starają o nowe wpisy.

Od 1992 roku w zapisie UNESCO znalazły się historyczne jądro Pragi, Českého Krumlowa oraz Telče. W Pradze można znaleźć przykłady wszystkich stylów architektonicznych: romańskie rotundy i bazylikę, gotyckie i barokowe kościoły, renesansowe pałace czy budynki w stylu secesyjnym. Zachowało się w prawie nienaruszonym stanie jej unikatowe centrum, z dominantą Zamku królewskiego na Hradczanach, Mostem Karola na Wełtawie oraz niezliczoną liczbą kościołów, pałaców i ogrodów.

Český Krumlov, niegdyś rezydenckie miasto Rožmberków, było budowane od XIII wieku. W kolejnych stuleciach zyskiwało cechy charakterystyczne nowych stylów i wraz z grodem i zamkiem zostało jedynym przykładem średniowiecznego miasta środkowej Europy z nietkniętą architekturą ponad pięciu stuleci. Turyści również chętnie odwiedzają w nim muzeum Egona Schielego, malarza wiedeńskiej secesji.

Miasto Telč natomiast swoją sławę zyskało dzięki włoskim mistrzom, których sprowadził szlachcic Zachariasz, by mieć w domu to, co widział we Włoszech. Zmienili oni wygląd zamku i domów, a renesansowe i barokowe domy są otoczone obronnym systemem stawów. W rejestrze UNESCO znajduje się również pielgrzymkowy kościół św. Jana Nepomucena z pierwszej połowy XVIII wieku w Zelené Hoře. Kościół jest najwybitniejszym dziełem Jana Santiniego i najbardziej oryginalnym przykładem tzw. barokowego gotyku. Jest on zbudowany na planie gwiazdy pięcioramiennej, otoczony cmentarzem i krużgankiem. Do zabytków UNESCO należy od 1994 roku.

W kolejnym roku znalazło się w nim także historyczne centrum królewskiego miasta Kutná Hora, która ze względu na swe piękno bywa nazywana skarbem i klejnotem państwa. Miasto może się poszczycić również późnogotycką świątynią św. Barbary z XIV wieku oraz katedrą Wniebowzięcia Maryi Panny, która jest przykładem barokowego gotyku z początku XVIII wieku. W 1996 roku do dziedzictwa UNESCO został zapisany tzw. Legnicko-valticky areal, który rozpościera się między dwoma południowomorawskimi miasteczkami Lednice a Valtice. Do dziś dochował się unikatowy obszar lednickiego i valtickiego zamku wraz z parkiem, gdzie barokowa i nowogotycka architektura zamków spotyka się z drobnymi budynkami w duchu romantycznym, i gdzie można podziwiać piękno krainy, która została zaprojektowana na podstawie parków angielskich. Kompleks ten należy do największych utworzonych ludzką ręką parków w Europie.

W 1998 roku do UNESCO zapisano południowoczeską wieś Holešovice, w której doskonale zachowała się architektura wiejskiego baroku oraz zamek wraz z ogrodami w Kroměříži. Holešovice to przykład środkowoeuropejskiej wsi z XIX wieku. Centrum historyczne to plac wiejski, dookoła którego znajdują się gospodarstwa. Tworzy ono prostokąt o wymiarach 210 x 70 cm, a w środku jest mały staw. Dookoła są 22 wiejskie domki. W Kroměříži do dzisiejszego dnia zachowało się wiele ważnych zabytków, przez co bywa nazywana hanackimi Atenami. Najsławniejszy jest kompleks barokowego zamku biskupiego i ogrodów historycznych, a także mennica biskupia. Zamek został zbudowany dzięki ołomunieckim biskupom, którzy od XII wieku traktowali tę osadę jako swoją letnią rezydencję. Ze swoją 86-cio metrową wieżą jest wyraźną dominantą miasta. Jeden z barokowych ogrodów, z rotundą, 244-metrową kolumnadą oraz galerią rzeźb bogów antycznych, jest dziełem włoskich mistrzów architektury.

Renesansowy zamek w Litomyšli z drugiej połowy XVI wieku, który jest przykładem zamku arkadowego, do pamiątek UNESCO został wpisany w 1999 roku. Zbudowany w 1568 roku, lecz w 1775 został uszkodzony przez pożar i dzisiejszą postać zyskał dzięki odrestaurowaniu w XVIII wieku. W tym zamku i ogrodach M. Forman nakręcił sceny do swego filmu Amadeusz. Na parterze znajduje się również mały barokowy teatr, w którym występowali nawet sami członkowie rodu Waldsteinów, aby zabawić swych gości. Częścią zamkowego obszaru jest też były browar z 60. lat XVI wieku.

W Ołomuńcu natomiast znajduje się 35-metrowy słup Świętej Trójcy, który jest wyjątkowym przykładem typowych dla środkowej Europy zabytków. Wzniesiony na początku XVIII wieku w charakterystycznym stylu nazywanym ołomuniecki barok, według projektu Wacława Rendera i ozdobiony mnóstwem rzeźb uzdolnionego artysty morawskiego - Andrzeja Zahnera. W rejestrze UNESCO kolumna znalazła się w 2000 roku. Rok później wpisano do niego brnienską willę Tugendhat. Jest ona przykładem architektury funkcjonalistycznej z lat 1928-1930. Willa jest bardzo nowoczesna, jak na tamte czasy, specjalnie też zostały zaprojektowane do niej nowoczesne meble. Już w chwili, gdy powstawała miała elektrycznie spuszczane okna, klimatyzację czy elektryczne zabezpieczenia. Interesująca jest też jej konstrukcja.

W roku 2003 wpisano do dziedzictwa UNESCO żydowską dzielnicę i bazylikę św. Prokopa w Třebíči. Monumentalna i trochę tajemnicza romańsko-gotycka bazylika była zbudowana w XIII wieku, a jej historia jest związana z opactwem benedyktynów. Dzielnica żydowska obejmuje mnóstwo wąskich uliczek, ponad 120 domów i rozległy cmentarz z 11 000 grobów i 3 000 kamiennych nagrobków.

Czesi przygotowują już kolejne wnioski, np. renesansowe domy we Slavonicích, fabrykę papieru we Velkých Losinách, kolejne obiekty praskie, twierdzę Terezín czy zabytki przemysłowe w Ostrawie. Już przyjęto do rozpatrywania wniosek na 2005 rok o třeboňském dziedzictwie stawów.

Bibliografia:
MF Dnes, Léto 2004 z 27. sierpnia 2004, s. 10-13. www.e-cesko.cz/pamatky/