Powrót do

-> strona g³ówna

Czym Czesi siê chlubi¹, czyli czeskie zabytki w rejestrze UNESCO

dodany: 13.05.2005 | autor: Lucyna Pi¹tek


Co roku do biura siedziby UNESCO w Pary¿u wp³ywa oko³o stu wniosków z proœb¹, by do³¹czyæ jakiœ zabytek do œwiatowego dziedzictwa UNESCO, przy czym ka¿dego roku dany kraj mo¿e wys³aæ tylko jeden taki wniosek. Nastêpnie bardzo wnikliwie rozpatrywanych jest jedynie 30 z nich. Wœród wszystkich - prawie 800 miejsc œwiata zapisanych do rejestru UNESCO - znajduje siê ju¿ dwanaœcie z Czeskiej Republiki, z czego Czesi, jak na swoje doœæ ma³e pañstwo s¹ bardzo dumni i wci¹¿ siê staraj¹ o nowe wpisy.

Od 1992 roku w zapisie UNESCO znalaz³y siê historyczne j¹dro Pragi, Èeského Krumlowa oraz Telèe. W Pradze mo¿na znaleŸæ przyk³ady wszystkich stylów architektonicznych: romañskie rotundy i bazylikê, gotyckie i barokowe koœcio³y, renesansowe pa³ace czy budynki w stylu secesyjnym. Zachowa³o siê w prawie nienaruszonym stanie jej unikatowe centrum, z dominant¹ Zamku królewskiego na Hradczanach, Mostem Karola na We³tawie oraz niezliczon¹ liczb¹ koœcio³ów, pa³aców i ogrodów.

Èeský Krumlov, niegdyœ rezydenckie miasto Rožmberków, by³o budowane od XIII wieku. W kolejnych stuleciach zyskiwa³o cechy charakterystyczne nowych stylów i wraz z grodem i zamkiem zosta³o jedynym przyk³adem œredniowiecznego miasta œrodkowej Europy z nietkniêt¹ architektur¹ ponad piêciu stuleci. Turyœci równie¿ chêtnie odwiedzaj¹ w nim muzeum Egona Schielego, malarza wiedeñskiej secesji.

Miasto Telè natomiast swoj¹ s³awê zyska³o dziêki w³oskim mistrzom, których sprowadzi³ szlachcic Zachariasz, by mieæ w domu to, co widzia³ we W³oszech. Zmienili oni wygl¹d zamku i domów, a renesansowe i barokowe domy s¹ otoczone obronnym systemem stawów. W rejestrze UNESCO znajduje siê równie¿ pielgrzymkowy koœció³ œw. Jana Nepomucena z pierwszej po³owy XVIII wieku w Zelené Hoøe. Koœció³ jest najwybitniejszym dzie³em Jana Santiniego i najbardziej oryginalnym przyk³adem tzw. barokowego gotyku. Jest on zbudowany na planie gwiazdy piêcioramiennej, otoczony cmentarzem i kru¿gankiem. Do zabytków UNESCO nale¿y od 1994 roku.

W kolejnym roku znalaz³o siê w nim tak¿e historyczne centrum królewskiego miasta Kutná Hora, która ze wzglêdu na swe piêkno bywa nazywana skarbem i klejnotem pañstwa. Miasto mo¿e siê poszczyciæ równie¿ póŸnogotyck¹ œwi¹tyni¹ œw. Barbary z XIV wieku oraz katedr¹ Wniebowziêcia Maryi Panny, która jest przyk³adem barokowego gotyku z pocz¹tku XVIII wieku. W 1996 roku do dziedzictwa UNESCO zosta³ zapisany tzw. Legnicko-valticky areal, który rozpoœciera siê miêdzy dwoma po³udniowomorawskimi miasteczkami Lednice a Valtice. Do dziœ dochowa³ siê unikatowy obszar lednickiego i valtickiego zamku wraz z parkiem, gdzie barokowa i nowogotycka architektura zamków spotyka siê z drobnymi budynkami w duchu romantycznym, i gdzie mo¿na podziwiaæ piêkno krainy, która zosta³a zaprojektowana na podstawie parków angielskich. Kompleks ten nale¿y do najwiêkszych utworzonych ludzk¹ rêk¹ parków w Europie.

W 1998 roku do UNESCO zapisano po³udniowoczesk¹ wieœ Holešovice, w której doskonale zachowa³a siê architektura wiejskiego baroku oraz zamek wraz z ogrodami w Kromìøíži. Holešovice to przyk³ad œrodkowoeuropejskiej wsi z XIX wieku. Centrum historyczne to plac wiejski, dooko³a którego znajduj¹ siê gospodarstwa. Tworzy ono prostok¹t o wymiarach 210 x 70 cm, a w œrodku jest ma³y staw. Dooko³a s¹ 22 wiejskie domki. W Kromìøíži do dzisiejszego dnia zachowa³o siê wiele wa¿nych zabytków, przez co bywa nazywana hanackimi Atenami. Najs³awniejszy jest kompleks barokowego zamku biskupiego i ogrodów historycznych, a tak¿e mennica biskupia. Zamek zosta³ zbudowany dziêki o³omunieckim biskupom, którzy od XII wieku traktowali tê osadê jako swoj¹ letni¹ rezydencjê. Ze swoj¹ 86-cio metrow¹ wie¿¹ jest wyraŸn¹ dominant¹ miasta. Jeden z barokowych ogrodów, z rotund¹, 244-metrow¹ kolumnad¹ oraz galeri¹ rzeŸb bogów antycznych, jest dzie³em w³oskich mistrzów architektury.

Renesansowy zamek w Litomyšli z drugiej po³owy XVI wieku, który jest przyk³adem zamku arkadowego, do pami¹tek UNESCO zosta³ wpisany w 1999 roku. Zbudowany w 1568 roku, lecz w 1775 zosta³ uszkodzony przez po¿ar i dzisiejsz¹ postaæ zyska³ dziêki odrestaurowaniu w XVIII wieku. W tym zamku i ogrodach M. Forman nakrêci³ sceny do swego filmu Amadeusz. Na parterze znajduje siê równie¿ ma³y barokowy teatr, w którym wystêpowali nawet sami cz³onkowie rodu Waldsteinów, aby zabawiæ swych goœci. Czêœci¹ zamkowego obszaru jest te¿ by³y browar z 60. lat XVI wieku.

W O³omuñcu natomiast znajduje siê 35-metrowy s³up Œwiêtej Trójcy, który jest wyj¹tkowym przyk³adem typowych dla œrodkowej Europy zabytków. Wzniesiony na pocz¹tku XVIII wieku w charakterystycznym stylu nazywanym o³omuniecki barok, wed³ug projektu Wac³awa Rendera i ozdobiony mnóstwem rzeŸb uzdolnionego artysty morawskiego - Andrzeja Zahnera. W rejestrze UNESCO kolumna znalaz³a siê w 2000 roku. Rok póŸniej wpisano do niego brniensk¹ willê Tugendhat. Jest ona przyk³adem architektury funkcjonalistycznej z lat 1928-1930. Willa jest bardzo nowoczesna, jak na tamte czasy, specjalnie te¿ zosta³y zaprojektowane do niej nowoczesne meble. Ju¿ w chwili, gdy powstawa³a mia³a elektrycznie spuszczane okna, klimatyzacjê czy elektryczne zabezpieczenia. Interesuj¹ca jest te¿ jej konstrukcja.

W roku 2003 wpisano do dziedzictwa UNESCO ¿ydowsk¹ dzielnicê i bazylikê œw. Prokopa w Tøebíèi. Monumentalna i trochê tajemnicza romañsko-gotycka bazylika by³a zbudowana w XIII wieku, a jej historia jest zwi¹zana z opactwem benedyktynów. Dzielnica ¿ydowska obejmuje mnóstwo w¹skich uliczek, ponad 120 domów i rozleg³y cmentarz z 11 000 grobów i 3 000 kamiennych nagrobków.

Czesi przygotowuj¹ ju¿ kolejne wnioski, np. renesansowe domy we Slavonicích, fabrykê papieru we Velkých Losinách, kolejne obiekty praskie, twierdzê Terezín czy zabytki przemys³owe w Ostrawie. Ju¿ przyjêto do rozpatrywania wniosek na 2005 rok o tøeboòském dziedzictwie stawów.


Bibliografia:
MF Dnes, Léto 2004 z 27. sierpnia 2004, s. 10-13. www.e-cesko.cz/pamatky/