Powrót do

Smocze miasto

dodany: 07.06.2004 | autor: Wojciech Miśko

Artykuł przedrukowany z dodatku Turystyka Wielkopolskiej Gazety Wyborczej z dnia 16-17 marca 2002. Przedruk za zgodą Autora i Redakcji.

Nie, to nie jest kolejny tekst o smoku wawelskim i Krakowie. Zionącego ogniem smoka ma bowiem w herbie interesujące czeskie miasto Trutnov.

Historia Trutnova sięga XIII wieku, a jego niemiecka nazwa Trautenau oznacza „na uroczej łące”. Tak widocznie kojarzono położenie ówczesnej osady założonej przez niemieckich kolonistów. Prawa miejskie Trautenau uzyskał już w 1360 roku. Miasto jest pięknie położone na Przedgórzu Karkonoskim, w szerokiej dolinie rzeki Upy. Stanowi ważny węzeł komunikacyjny, jest też znaczącym ośrodkiem przemysłowym. Ostatnimi laty, coraz chętniej jest odwiedzane przez Polaków stając się wygodną bazą dla turystów planujących wypady do Adršpachu i Teplic ze słynnymi skalnymi miastami oraz do Pecu pod Snežkou, Janskich Lazni lub Žacleřa.

Karkonosz na rynku.

Zwiedzanie Trutnova możemy zacząć na rynku. Ładny i zadbany plac jest okolony zabytkowymi, renesansowymi i barokowymi domkami z podcieniami. Okazały ratusz pochodzi z XVI wieku. Po wielkim pożarze miasta ratusz odnowiono w 1862 roku. Rynek i pobliskie uliczki kryją liczne sklepiki, knajpki i kawiarenki. Można spędzić tu niejeden miły, wakacyjny wieczór. Warto spróbować przy okazji czeskich specjałów. Do piwa można zamówić utopence, czyli marynowane serdelki z cebulą a na kolację zjeść smařeny syr – panierowany, upieczony plaster żółtego sera. Zwolennikom mocniejszych wrażeń polecam jeszcze ziołowy likier z wytwórni Jana Bechera, czyli popularną becherovkę.

Do 1605 roku na środku rynku stała drewniana Smocza Studnia – prawdopodobnie dlatego Trutnov ma w herbie smoka. Obecnie w miejscu Smoczej Studni stoi fontanna ozdobiona kamiennym posągiem Karkonosza. Ten znany z podań i legend Duch niedalekich Karkonoszy strzeże porządku i ... czeka na okazję do psot. Oprócz pomnika Karkonosza rynek zdobi jeszcze barokowa Kolumna Świętej Trójcy. A wśród kamieni, którymi wyłożony jest rynek warto zwrócić uwagę na jedną, charakterystyczną płytkę z wypisaną datą 27.6.1866. To najpewniej najważniejsza data w historii miasta.

136 lat temu.

Wojna prusko-austriacka w 1866 roku była wynikiem bezwzględnego dążenia Prus do przywództwa wśród państw niemieckich. Ofiarą tego dążenia padła Austria, a zwycięstwo Prus otworzyło im drogę do zjednoczenia Niemiec pod własnym przewodnictwem. Jeden z najbardziej dramatycznych epizodów tej wojny stanowiła jednodniowa bitwa pod Trutnovem. Był to zarazem jedyny sukces Austriaków w tej wojnie. Dowódcą wojsk austriackich w tym czasie był podmarszałek Ludwig Karl Wilhelm von Gablenz. Wojska pruskie wiódł do boju generał Bonin. Dokładny przebieg tej bitwy możemy prześledzić na kilkunastu tablicach, które od ubiegłego roku stoją przy niebieskim szlaku prowadzącym wokół położonego tuż nad Trutnovem wzgórza Šibenik (499 m). W czasie czerwcowej bitwy 1866 roku o wzgórze to trwały zacięte walki. Podobnie krwawy i zacięty przebieg miała też walka o pobliskie wzgórze Jansky vrh (508 m). Na bagnety walczono nawet wewnątrz kaplicy na tym wzgórzu. U stóp ołtarza poległ wtedy K. K. major Anton Lipoščak, którego pomnik stanął niedaleko kaplicy.

Jednodniowa, krwawa bitwa pod Trutnovem pochłonęła życie około 7000 żołnierzy. Wśród walczących i poległych byli przedstawiciele wielu narodów: Niemcy, Czesi, Austriacy, Polacy, Rumuni, Włosi, Słowacy, Słoweńcy, Serbowie. Bo też jedną z walczących stron była armia wielonarodowej monarchii Habsburgów.

Szlakiem pomników i mogił.

Tysiące ofiar bitwy pod Trutnovem zostało pochowanych na pobliskich polach oraz na cmentarzach w samym mieście. Już po kilku latach w miejscach pochówków zaczęto stawiać pomniki. Liczne austriackie organizacje kombatanckie postawiły sobie za cel upamiętnienie poległych towarzyszy broni. Pomniki miały najczęściej kształt krzyży lub małych obelisków. Stawiano je wprost na polach lub przy drogach i wokół kaplicy na Janskym vrhu. Do dzisiaj w bliższej i dalszej okolicy Trutnova stoi kilkadziesiąt pomników i nagrobków związanych z bitwą 1866 roku. Na rynku rozpoczyna się żółty i niebieski szlak, które poprowadzą nas śladami tej bitwy. Najpierw idziemy ulicą wzdłuż ładnego parku z pomnikiem smoka, zaraz obok smoka znajdziemy popiersie Uffo Horna, bajkopisarza urodzonego w Trutnovie. Po prawej stronie możemy podziwiać piękne, przedwojenne wille. Przekraczamy ulicę Upicką, idziemy dalej niebieskim szlakiem trawersując zbocze wzgórza Šibenik. Po wyjściu z parku skręcamy w lewo i bez szlaku, ulicą Slunečni straňi, dochodzimy do szlaku żółtego. Skręcamy w lewo i po krótkim podejściu jesteśmy u stóp nadzwyczaj oryginalnego pomnika. Wykonany z metalowych płyt, siedemnastometrowy obelisk łączy w sobie cechy nagrobka, wieży widokowej i ... tablicy informacyjnej. Zbudowano go w 1886 roku z inicjatywy związku weteranów. Na bocznych ścianach umieszczono imienną listę strat 10. korpusu armii austriackiej. Wśród poległych w bitwie pod Trutnovem w 1866 roku widzimy nazwiska włoskie, niemieckie, czeskie i polskie. Jeszcze jedna okazja do zastanowienia się nad losami narodów uwikłanych przez możnych ówczesnego świata w walkę o władzę.

Grób w wieży widokowej.

Gdy w 1905 roku zmarł w Szwajcarii podmarszałek Gablenz, jego doczesne szczątki umieszczono u stóp wieży. Wewnętrzne schody prowadzą na mały taras widokowy. Od niedawna można znowu wejść na wieżę. Co dwa tygodnie, w soboty i niedziele, o określonych godzinach członkowie trutnowskiego klubu historii wojskowości pełnią tu dyżury. Gdy obejrzymy już ten szczególny pomnik cofamy się kawałek tą samą drogą. Idziemy żółtym szlakiem, który po pół godzinie doprowadza nas na wzgórze Jansky vrh. Szczególne wrażenie sprawia tu barokowa kaplica św. Jana Chrzciciela ściśle otoczona wieloma bardzo interesującymi pomnikami i nagrobkami Spoczywają tu ramię w ramię żołnierze wrogich armii. Nagrobki są bardzo zróżnicowane i niekiedy wręcz fantazyjne. Jeden z oryginalniejszych ma na szczycie miniaturowy hełm, plastron i białą broń.

Ze wzgórza Jansky vrh schodzimy zakosami. Przy szlaku urządzono kilka punktów widokowych, z których mamy możliwość podziwiać dość ograniczoną, ale interesującą panoramę Trutnova i nieodległych Karkonoszy. Po trzech godzinach wędrówki znowu jesteśmy na rynku w centrum miasta. Na dłuższe wycieczki można wybrać się w okolice Trutnova, przez które prowadzi wiele szlaków m.in. do ruin zamków Rechenburg, Polkenburk i Břecštejn. Można też pojechać do Starego Rokytnika, by zobaczyć piękny pomnik poległych w 1866 roku artylerzystów.

Wśród atrakcji Trutnova wspomnę jeszcze o basenach. Miasto wielkości poznańskiej dzielnicy Piątkowo (nieco ponad 30 tysięcy mieszkańców) ma aż dwa piękne baseny! Z wielką przyjemnością korzystaliśmy latem z kąpieli w krystalicznie czystej wodzie, zwłaszcza po całodziennych wyprawach w Karkonosze. Dla dzieci wielką atrakcją jest zjeżdżalnia (po czesku tobogan).

Piwny dzwon.

To jeszcze jedna trutnovska ciekawostka. W 1571 roku w jednej z bram miejskich zawisł dzwon, którego dźwięk słychać było w mieście każdego wieczora. Stanowił sygnał do zakończenia biesiad w gospodach, bo „po dzwonie piwnym” nie podawano już nikomu złocistego napoju. Czyż nie oryginalny i praktyczny sposób?

Dysydent - piwowar.

Każde większe czeskie miasto ma swój browar. W Trutnovie ważą piwo o swojskiej nazwie „Krkonoš”. Swój udział w produkcji „Krkonoša” miał przez pewien czas Vaclav Havel, obecny prezydent Czech. Oto jak sam nawiązał do okresu pracy w Trutnovie: „Gdy w 1974 roku pracowałem w browarze, moim szefem był niejaki Š. – człowiek znający się na piwowarstwie, [...] któremu zależało na tym, żebyśmy robili dobre piwo.” To cytat ze słynnego dzieła Vaclava Havla, „Siła bezsilnych”. Esej ten, napisany w 1978 roku, stanowi dzisiaj klasykę literatury dysydenckiej. Niech nas nie dziwi fakt, że dramaturg Vaclav Havel pracował w browarze. W Czechosłowacji po 1968 roku powszechną praktyką było zatrudnianie – zwłaszcza opozycjonistów, a później sygnatariuszy Karty 77 - na stanowiskach robotniczych. W lutym „Gazeta Wyborcza” zamieściła bardzo ciekawy artykuł Mariusza Szczygła, w którym opisano nikczemne metody działania czeskiej Służby Bezpieczeństwa wobec artystów. Warto przy okazji jednak zauważyć, że stosunek Czechów do osób uwikłanych swego czasu we współpracę z komunistyczną władzą Czechosłowacji jest nieco inny niż w Polsce. Generalnie wydaje się, że Czesi są nieco mniej zacietrzewieni i pamiętliwi. Czy tak lepiej? Każdy może mieć w tej sprawie swoje zdanie. Można jednak powołać się tu na przykład dzielnego wojaka Szwejka. Nikt nie wątpi, że służył cesarzowi, ale w jaki ciekawy, oryginalny i „skuteczny” sposób!

Przygraniczne schrony.

Z Trutnova można wybrać się także na wschód, w pobliskie Góry Jastrzębie (Jestřebi hory). W tych niewysokich górach najwyższym szczytem jest Žaltman, który ma 739 m. Największe atrakcje to piękne widoki, łatwe trasy oraz ukryte wśród lasów tajemnicze schrony. Tylko w Czechach spotkać możemy tyle budowli obronnych rozmieszczonych na tak wielkim obszarze. Wśród lasów i wzgórz północnych Czech, na odcinku od Ostrawy aż po Karkonosze powstały w ciągu kilku lat setki budowli obronnych! Od najmniejszych, dwuosobowych schronów, do zespołów bunkrów, w których miało bronić się nawet kilkuset żołnierzy. Budowle pochodzą z lat 1935-1938 i powstały w wyniku decyzji rządu Czechosłowacji jako próba przeciwstawienia się ewentualnemu atakowi ze strony III Rzeszy Adolfa Hitlera. Plany budowli wzorowane były na francuskich umocnieniach linii Maginota. Dodatkowo zaplanowano zbudowanie kilkunastu twierdz. Ogrom przedsięwzięcia oddaje ich krótki opis: twierdza to zespół kilkunastu olbrzymich schronów, połączonych kilometrami podziemnych korytarzy. Załogę twierdzy miało stanowić kilkuset żołnierzy. Budowę całego systemu zaplanowano na kilkanaście lat. Z oczywistych względów nie dokończono – w 1938 roku Niemcy zajęły tereny północnej Czechosłowacji, zamieszkane w większości przez Niemców. W Górach Jastrzębich trafimy na wiele małych schronów – część z nich jest otwarta.

Lekcja historii w twierdzy.

Największa atrakcja dla miłośników militariów to pozostałości twierdzy Stachelberg, którą budowano w lasach koło wsi Babi, kilka kilometrów na północ od Trutnova. Jedyny w pełni wykończony schron twierdzy Stachelberg zwraca uwagę ogromem – do jego budowy zużyto ponad 3000 m3 betonu! Zwiedzającym udostępniono część podziemnych korytarzy. Korytarze oraz wystawę w głównym bunkrze zwiedzać można po uzgodnieniu terminu z przedstawicielem Stowarzyszenia Fortis, zajmującego się opieką i udostępnianiem czeskich fortyfikacji z lat 30.

Gorąco polecam wyprawę w tajemniczy, betonowy świat czechosłowackich umocnień, ponieważ nigdzie więcej nie powstało tak wiele obiektów obronnych ułożonych w logiczną całość. Warto przy tym pamiętać, jak wielki był wysiłek ludzi i jak ogromne nakłady finansowe poświęcono na „wybetonowanie” granicy. Choć nigdy nie wykorzystano ich w walce obronnej, to przynajmniej częściowo spełniły swoją rolę dla „odstraszenia” Hitlera, który zrobił wszystko, by nie atakować wprost czeskich linii obronnych. Kolejna praktyczna lekcja historii może być jeszcze jedną korzyścią z wyprawy do czeskiego Trutnova.

Informacje praktyczne:
Najdogodniejszy dojazd do Trutnova wiedzie przez przejście graniczne Lubawka-Kralovec. Od granicy do Trutnova jest tylko 19 km. O nocleg najłatwiej w ośrodku wypoczynkowym Dolce (tel 00420-439-813-065) lub w hotelu Bohemia tel. 00420-439-811-951. Informacje o mieście i okolicy oraz historii i dniu dzisiejszym miasta znajdziemy także w Internecie: www.trutnov.cz - oficjalna strona miasta. Pomnik Gablenza i kaplica na wzgórzu Jansky vrh dostępne są dla zwiedzających w każdy weekend między 4 maja a 29 września 2002 roku, w soboty od godziny 13.00 do 17.00 i w niedziele między 10.00 a 17.00. Centrum Informacji Turystycznej Trutnova mieści się w ratuszu przy rynku tel. 00420-499-818-245. Możemy tu kupić m. in. ciekawą mapę okolic Trutnova z zaznaczonymi pomnikami z wojny 1866 roku. Muzeum Podkarkonoszy (niedaleko rynku) zaprasza na stałą ekspozycję związaną z czerwcową bitwą z 1866 roku. Godziny otwarcia (oprócz poniedziałków) 9.00 do 12.00 i od 13.00 do 17.00, wstęp 12 koron. Na stronie www.bunkry.cz możemy zapoznać się z historią czeskich umocnień z lat 30. oraz przejrzeć setki zdjęć budowli obronnych. Twierdzę Babi (Stachelberg) można zwiedzać w sezonie letnim codziennie od 10.00 do 12.00 i od 13.00 do 16.30, poza sezonem tylko w soboty, niedziele i święta po uprzednim umówieniu się z przedstawicielem FORTIS - tel. 00420-439-710-076 lub e-mail FORTIS.cz@atlas.cz.