Powrót do

Dobry król Wacław

dodany: 30.04.2004 | autor: Wojciech Miśko

Artykuł przedrukowany z dodatku Turystyka Wielkopolskiej Gazety Wyborczej z dnia 22-23 czerwiec 2002. Przedruk za zgodą Autora i Redakcji.

Tak brzmi tytuł starej czeskiej kolędy. Kolędy o dobrym księciu Wacławie, późniejszym patronie Czech, który władał ziemiami czeskimi w pierwszej połowie X wieku. Propagował i szerzył chrześcijaństwo. Skutkiem tych działań był jednak głęboki podział wśród Czechów. Poganie zmagali się – także krwawo - z wyznawcami nowej idei. Dodajmy tylko, że wbrew tytułowi kolędy, Wacław nie był koronowanym władcą Czech.

Pochodzący ze słynnego rodu Przemyślidów książę Wacław był żarliwym neofitą. Był tak głęboko przekonany o wyższości nowej wiary, że nie zawahał się nawet przed złożeniem ślubów czystości. Trzeba jednak dodać, że był wyjątkiem nawet wśród najbliższych. Jego matka Drahomira oraz brat Bolesław pozostali przy wierze pogańskiej.

Kain i Abel

Wacław cieszył się z każdej duszy wyrwanej z kręgu pogaństwa. Tym bardziej ucieszył się, gdy do chrześcijaństwa dojrzał jego młodszy brat, Bolesław. Jako potwierdzenie przyjęcia nowej wiary, Bolesław postanowił ufundować kościół w miejscowości Stara Boleslav. W 935 roku miała odbyć się konsekracja kościoła. Bolesław zaprosił oczywiście swego brata Wacława, lecz nieoczekiwanie, przyjęcie w którym obaj uczestniczyli przerodziło się w kłótnię. Gdy nazajutrz rano, w drodze do kaplicy, Wacław został zamordowany, sytuacja wydawała się jasna. Bolesław, markując przyjęcie nowej wiary, postanowił sięgnąć po władzę. Zamordował własnego brata i prawowitego władcę Czech! Po tych dramatycznych wydarzeniach rzeczywiście przejął władzę, powstrzymał, choć na krótko, rozwój idei chrześcijańskich oraz uzyskał, w pełni zasłużenie, przydomek Srogi. A Wacław został kanonizowany, jego hełm i miecz stanowią dzisiaj narodowe skarby Czechów. Zaś Bolesława I zmuszono do ekshumacji szczątków św. Wacława i przeniesienia ich do kościoła na Hradczanach.

Po latach, Bolesław I także został zwolennikiem wiary chrześcijańskiej, co dowodzi, że konflikt z Wacławem był po prostu bezwzględną i krwawą walką o władzę. Przy okazji dodajmy, że Bolesław I był ojcem Dobrawy, której ślub z naszym Mieszkiem I rozpoczął krótkotrwały sojusz polsko-czeski.

To oczywiście tylko jedna z możliwych wersji wydarzeń. Niepewne są nawet daty roczne opisywanych wydarzeń. Niektórzy historycy twierdzą, że bolesławowi żołnierze zamordowali Wacława w praskim kościele św. Jerzego. Po upływie ponad 1000 lat od tamtych wydarzeń chyba nie jesteśmy w stanie jednoznacznie rozstrzygnąć szczegółów. Ale to już zmartwienie historyków, a nie turystów. Nam, przemierzającym ulice Złotej Pragi, wystarczy w zupełności ta mała porcja danych o świętym Wacławie.

Złoto w muzeum.

Z patronem Czech spotkamy się w Pradze w kilku miejscach. Zacznijmy od najbardziej znanego. Jest nim Plac Wacława (Vaclavske namesti). Jeden z największych placów Pragi ma 750 metrów długości i około 60 metrów szerokości. Główny bulwar stolicy Republiki Czeskiej. Założony w XIV wieku, przez szereg lat nazywany Końskim Targiem, ponieważ handlowano tu zwierzętami i płodami rolnymi. Obecną nazwę ustalono w 1848 roku.

W północnej części placu dominuje Muzeum Narodowe. Potężne gmaszysko wzorowane na podobnych budynkach cesarskiego Wiednia zawiera imponujący i wart obejrzenia marmurowy hol oraz Panteon zasłużonych Czechów. Warto zobaczyć także przebogate zbiory historyczne, archeologiczne i przyrodnicze (m.in. meteoryty i samorodki złota). Muzeum jest oddzielone od placu wielopasmową szeroką drogą. Dojście do Muzeum podziemnymi przejściami.

Historia na placu.

Niedaleko Muzeum spogląda na swój plac z wysoka św. Wacław. Konny pomnik tego władcy Czech wykonał znany artysta J. V. Myslbek w latach 1912-1913. Okolica Placu tętni życiem, zwłaszcza otoczenie pomnika św. Wacława jest areną czasem dziwnych zgromadzeń czy wystąpień. Nawet bez odszukiwania kontekstów historycznych i architektonicznych warto po prostu przejść się Placem Wacława, by poczuć niecodzienną i jedyną w swoim rodzaju atmosferę zabieganej, ale i dostojnej stolicy.

Bowiem wszystko co ważne w historii Czech działo się właśnie u stóp świętego Wacława. Na tym placu proklamowano w 1918 roku niepodległość Czechosłowacji. W 1939 roku przez Plac Wacława przemaszerowały okupacyjne wojska III Rzeszy. Gdy w 1968 roku, przy bratniej pomocy wojsk państw Układu Warszawskiego dławiono Praską Wiosnę, plac zamknięto. Jeździły po nim czołgi z czerwoną gwiazdą. Do dramatycznych wydarzeń doszło tutaj także rok później. Przed pomnikiem Wacława zginął w samotnym proteście student Uniwersytetu Karola w Pradze, Jan Palach. W 1969 roku dokonał samospalenia wyrażając dramatyczny protest przeciw przedłużającej się obecności wojsk radzieckich i niszczeniu ideałów Praskiej Wiosny. Tam, gdzie Jan Palach protestował przeciw sowieckiej obecności znajduje się dziś miejsce, na którym Czesi oddają hołd wszystkim walczącym przeciw komunistycznej dyktaturze. Ostatnie wydarzenia związane z placem to listopadowe dni 1989 roku.

Dni, które wstrząsnęły Czechosłowacją.

Gdy komunistyczne władze Czechosłowacji wydały zgodę na manifestację w dniu 17 listopada 1989 roku, nikt nie spodziewał się że w ten sposób rozpocznie się aksamitna rewolucja. Manifestacja miała zakończyć się na cmentarzu wyszehradzkim, przy nagrobku poety, Karela Hynka Machy. Marsz zorganizowali prascy studenci w pięćdziesiątą rocznicę zamknięcia czeskich uczelni przez okupanta niemieckiego. Młodzi prażanie pragnęli także uczcić pamięć Jana Opletala, studenta praskiego Uniwersytetu Karola. Był on ofiarą brutalnej akcji hitlerowców, którzy 28 października 1939 roku rozpędzili w Pradze demonstrację zorganizowaną w rocznicę odzyskania niepodległości przez Czechosłowację. Ale studenci pamiętali także o innym Janie, Janie Palachu.

Po zakończeniu oficjalnej demonstracji, od cmentarza wyszehradzkiego, z powrotem do centrum miasta ruszył groźny i potężniejący z każdą chwilą pochód studentów i mieszkańców Pragi niosąc transparenty Jan Opletal - Jan Palach, Na Gwiazdkę wolność!. Silne kordony czeskiej milicji i służby bezpieczeństwa nie dopuściły manifestantów do pomnika św. Wacława, przed którym chcieli oddać hołd pamięci Jana Palacha. Demonstrantów rozpędzono pałkami. Było wielu rannych. Tak rozpoczęły się manifestacje, które stopniowo doprowadziły do rozpadu komunistycznej władzy w Czechosłowacji.

Już pod koniec listopada 1989 roku prażanie ujrzeli na Placu Wacława stojących obok siebie, niedawnego dysydenta Vaclava Havla, sygnatariusza Karty 77 i Aleksandra Dubčeka, człowieka symbolizującego ideały Praskiej Wiosny z 1968 roku.

Secesja i nie tylko.

Na osobną uwagę zasługują także budynki okalające Plac Wacława. Jest wśród nich wiele zabytkowych i bardzo charakterystycznych dla Złotej Pragi. Wysokie, nierzadko siedmiopiętrowe, domy mieszczą luksusowe sklepy, hotele, ośrodki kulturalne, wydawnictwa i lokale rozrywkowe. Wyróżnia się wśród nich dom handlowy przedwojennego czeskiego potentata obuwniczego Baty. Po aksamitnej rewolucji Dom Obuwia wrócił do jego spadkobierców. Warto popatrzeć także na ozdobiony secesyjnymi wzorami Grand Hotel Europa z początku wieku.

Królewskie skarby.

Równie ważne jak plac jest jeszcze jedno miejsce związane ze św. Wacławem. To jego kaplica w katedrze św. Wita na Hradczanach. Jest bez wątpienia najpiękniejszą z 22 kaplic katedry. Gotycką kaplicę świętego Wacława wybudowano w latach 1362-1367. Jest dziełem Petera Parlera, ucznia Matuesza z Arras. Dolna część wewnętrznych murów kaplicy wyłożona jest setkami jaspisów i ametystów znalezionych w czeskiej ziemi. W przewodnikach piszą o 1372 kamieniach oznaczajacych datę wybudowania kaplicy. Złocone ściany ozdobione są ponadto freskami przedstawiającymi męczeństwo św. Wacława. Pośrodku, w charakterystycznym domku umieszczono relikwie świętego.

W jednej ze ścian tej kaplicy znajduje się przejście do tajemniczej i niedostępnej sali, w której zgromadzono insygnia królewskie, wśród nich m. in. słynną koronę św. Wacława. To piękne, złote nakrycie królewskich głów ufundował cesarz Karol IV. Stanowi naprawdę wyjątkowy zabytek i dzieło sztuki – dość powiedzieć, że powstała z 2,5 kg złota, prawie kilograma pereł i blisko 100 kamieni szlachetnych: rubinów, szmaragdów i szafirów. Wśród kamieni jest jeden z największych na świecie rubinów. Proszę policzyć i przekonać się, jak ciężki był los władcy, który musiał dźwigać te kilogramy na swojej głowie!

W dzisiejszych czasach, w dobie demokracji, znaczenie korony, berła i jabłka jest oczywiście już tylko historyczne. Jednak dla wielu pokoleń Czechów, korona świętego Wacława była bardzo istotnym symbolem. Kojarzyła się bowiem z obecną w świadomości i przez wiele lat niemożliwą do zrealizowania ideą państwowotwórczą Czechów.

Gdzie są klucze?

Komora skarbca zamknięta jest na siedem – jak w bajce - zamków. I jak w bajce – po jednym z kluczy posiada siedem różnych osobistości czeskich. Są wśród nich m. in.: prezydent Republiki, premier rządu i prymas Czech. Klejnoty królewskie nie są ogólnie dostępne; zobaczyć je można tylko przy okazji wyjątkowo ważnych świąt państwowych i, jak słyszałem, tylko w latach przestępnych. Można natomiast zobaczyć kopie klejnotów królewskich w pałacu Lobkoviców (niedaleko Złotej Uliczki).

Czesi uwielbiają bajki, legendy i podania. Także z koroną św. Wacława związana jest ciekawa opowieść. W 1941 roku prezydent Protektoratu Czech i Moraw Emil Hacha przekazał królewskie skarby wraz z kompletem siedmiu kluczy Rienhardowi Heydrichowi, niemieckiemu namiestnikowi Protektoratu. Po uroczystym wzięciu regaliów pod opiekę rządu niemieckiego, Heydrich nie mógł powstrzymać się od przymierzenia Korony Świętego Wacława. Jednak niedługo po tym zginął w zamachu przygotowanym przez czeski ruch oporu. Zdaniem Czechów to kolejny przejaw opieki, którą św. Wacław otacza ich państwo.

Gdy będziemy zwiedzać Pragę, nie zapomnijmy o odwiedzeniu miejsc związanych z dobrym królem Wacławem, patronem kraju naszych południowych sąsiadów!

Informacje praktyczne:
Dojazd: Wszystkie dane o tym jak dojechać i co zwiedzić w Pradze są ogólnodostępne. W Internecie znajdziemy mnóstwo stron, także prywatnych, przygotowanych z myślą o turystach wybierających się do Pragi. Bo miłością do Pragi zaraziło się już bardzo wielu ludzi na całym świecie.
W Pradze: Plac Wacława znajduje się w dzielnicy Nove Mesto. Dojazd do północnej części placu metrem - linia żółta (B) lub zielona (A), przystanek Mustek. Do części południowej także metrem - linia zielona (A) lub czerwona (C), przystanek Muzeum. Dojazd na Hrad – m. in. tramwaj 22. Doskonałym – i tanim - sposobem na przemieszczanie się po Pradze są tramwaje i metro. We wszystkich środkach transportu miejskiego obowiązują te same bilety. Przy dłuższym pobycie warto kupić bilet na całą sieć od razu na kilka dni.
Noclegi: Planując wyjazd i nocleg w Pradze trzeba niestety przygotować się na niemały wydatek. Ceny są raczej europejskie. Najtańszy nocleg we własnym pokoju kosztuje około 300 koron od osoby (w akademikach na Strahovie, niedaleko jednego z największych w Europie stadionów piłkarskich).
Internet:
www.pruvodce.com/ubytovani - bogaty zestaw adresów miejsc noclegowych z wyszukiwarką, do tego sporo informacji o zamkach, muzeach, imprezach. Nie tylko w Pradze, ale i w całej Republice.
www.praha.cz - oficjalna strona czeskiej stolicy – zawiea mnóstw obieżących danych o mieście i jego zabytkach. Także niezbędne adresy.
www.abaka.com/Czech/Strahov – adres do hotelu studenckiego na Strahovie (z możliwością rezerwacji przez Internet). Ceny jak na Pragę bardzo przystępne.
www.infoczechy.pl - dobry polski serwis informacyjny zawiera m. in. plan praskiego metra i dane o usługach komunikacji miejskiej. Na tej stronie możemy także zarezerwować noclegi w większych miastach Republiki Czeskiej.