Dobry król Wac³aw
dodany: 30.04.2004 | autor: Wojciech Miœko
Artyku³ przedrukowany z dodatku Turystyka Wielkopolskiej Gazety Wyborczej z dnia 22-23 czerwiec 2002. Przedruk za zgod¹ Autora i Redakcji.
Tak brzmi tytu³ starej czeskiej kolêdy. Kolêdy o dobrym ksiêciu Wac³awie, póŸniejszym patronie Czech, który w³ada³ ziemiami czeskimi w pierwszej po³owie X wieku. Propagowa³ i szerzy³ chrzeœcijañstwo. Skutkiem tych dzia³añ by³ jednak g³êboki podzia³ wœród Czechów. Poganie zmagali siê – tak¿e krwawo - z wyznawcami nowej idei. Dodajmy tylko, ¿e wbrew tytu³owi kolêdy, Wac³aw nie by³ koronowanym w³adc¹ Czech.
Pochodz¹cy ze s³ynnego rodu Przemyœlidów ksi¹¿ê Wac³aw by³ ¿arliwym neofit¹. By³ tak g³êboko przekonany o wy¿szoœci nowej wiary, ¿e nie zawaha³ siê nawet przed z³o¿eniem œlubów czystoœci. Trzeba jednak dodaæ, ¿e by³ wyj¹tkiem nawet wœród najbli¿szych. Jego matka Drahomira oraz brat Boles³aw pozostali przy wierze pogañskiej.
Kain i Abel
Wac³aw cieszy³ siê z ka¿dej duszy wyrwanej z krêgu pogañstwa. Tym bardziej ucieszy³ siê, gdy do chrzeœcijañstwa dojrza³ jego m³odszy brat, Boles³aw. Jako potwierdzenie przyjêcia nowej wiary, Boles³aw postanowi³ ufundowaæ koœció³ w miejscowoœci Stara Boleslav. W 935 roku mia³a odbyæ siê konsekracja koœcio³a. Boles³aw zaprosi³ oczywiœcie swego brata Wac³awa, lecz nieoczekiwanie, przyjêcie w którym obaj uczestniczyli przerodzi³o siê w k³ótniê. Gdy nazajutrz rano, w drodze do kaplicy, Wac³aw zosta³ zamordowany, sytuacja wydawa³a siê jasna. Boles³aw, markuj¹c przyjêcie nowej wiary, postanowi³ siêgn¹æ po w³adzê. Zamordowa³ w³asnego brata i prawowitego w³adcê Czech! Po tych dramatycznych wydarzeniach rzeczywiœcie przej¹³ w³adzê, powstrzyma³, choæ na krótko, rozwój idei chrzeœcijañskich oraz uzyska³, w pe³ni zas³u¿enie, przydomek Srogi. A Wac³aw zosta³ kanonizowany, jego he³m i miecz stanowi¹ dzisiaj narodowe skarby Czechów. Zaœ Boles³awa I zmuszono do ekshumacji szcz¹tków œw. Wac³awa i przeniesienia ich do koœcio³a na Hradczanach.
Po latach, Boles³aw I tak¿e zosta³ zwolennikiem wiary chrzeœcijañskiej, co dowodzi, ¿e konflikt z Wac³awem by³ po prostu bezwzglêdn¹ i krwaw¹ walk¹ o w³adzê. Przy okazji dodajmy, ¿e Boles³aw I by³ ojcem Dobrawy, której œlub z naszym Mieszkiem I rozpocz¹³ krótkotrwa³y sojusz polsko-czeski.
To oczywiœcie tylko jedna z mo¿liwych wersji wydarzeñ. Niepewne s¹ nawet daty roczne opisywanych wydarzeñ. Niektórzy historycy twierdz¹, ¿e boles³awowi ¿o³nierze zamordowali Wac³awa w praskim koœciele œw. Jerzego. Po up³ywie ponad 1000 lat od tamtych wydarzeñ chyba nie jesteœmy w stanie jednoznacznie rozstrzygn¹æ szczegó³ów. Ale to ju¿ zmartwienie historyków, a nie turystów. Nam, przemierzaj¹cym ulice Z³otej Pragi, wystarczy w zupe³noœci ta ma³a porcja danych o œwiêtym Wac³awie.
Z³oto w muzeum.
Z patronem Czech spotkamy siê w Pradze w kilku miejscach. Zacznijmy od najbardziej znanego. Jest nim Plac Wac³awa (Vaclavske namesti). Jeden z najwiêkszych placów Pragi ma 750 metrów d³ugoœci i oko³o 60 metrów szerokoœci. G³ówny bulwar stolicy Republiki Czeskiej. Za³o¿ony w XIV wieku, przez szereg lat nazywany Koñskim Targiem, poniewa¿ handlowano tu zwierzêtami i p³odami rolnymi. Obecn¹ nazwê ustalono w 1848 roku.
W pó³nocnej czêœci placu dominuje Muzeum Narodowe. Potê¿ne gmaszysko wzorowane na podobnych budynkach cesarskiego Wiednia zawiera imponuj¹cy i wart obejrzenia marmurowy hol oraz Panteon zas³u¿onych Czechów. Warto zobaczyæ tak¿e przebogate zbiory historyczne, archeologiczne i przyrodnicze (m.in. meteoryty i samorodki z³ota). Muzeum jest oddzielone od placu wielopasmow¹ szerok¹ drog¹. Dojœcie do Muzeum podziemnymi przejœciami.
Historia na placu.
Niedaleko Muzeum spogl¹da na swój plac z wysoka œw. Wac³aw. Konny pomnik tego w³adcy Czech wykona³ znany artysta J. V. Myslbek w latach 1912-1913. Okolica Placu têtni ¿yciem, zw³aszcza otoczenie pomnika œw. Wac³awa jest aren¹ czasem dziwnych zgromadzeñ czy wyst¹pieñ. Nawet bez odszukiwania kontekstów historycznych i architektonicznych warto po prostu przejœæ siê Placem Wac³awa, by poczuæ niecodzienn¹ i jedyn¹ w swoim rodzaju atmosferê zabieganej, ale i dostojnej stolicy.
Bowiem wszystko co wa¿ne w historii Czech dzia³o siê w³aœnie u stóp œwiêtego Wac³awa. Na tym placu proklamowano w 1918 roku niepodleg³oœæ Czechos³owacji. W 1939 roku przez Plac Wac³awa przemaszerowa³y okupacyjne wojska III Rzeszy. Gdy w 1968 roku, przy bratniej pomocy wojsk pañstw Uk³adu Warszawskiego d³awiono Prask¹ Wiosnê, plac zamkniêto. JeŸdzi³y po nim czo³gi z czerwon¹ gwiazd¹. Do dramatycznych wydarzeñ dosz³o tutaj tak¿e rok póŸniej. Przed pomnikiem Wac³awa zgin¹³ w samotnym proteœcie student Uniwersytetu Karola w Pradze, Jan Palach. W 1969 roku dokona³ samospalenia wyra¿aj¹c dramatyczny protest przeciw przed³u¿aj¹cej siê obecnoœci wojsk radzieckich i niszczeniu idea³ów Praskiej Wiosny. Tam, gdzie Jan Palach protestowa³ przeciw sowieckiej obecnoœci znajduje siê dziœ miejsce, na którym Czesi oddaj¹ ho³d wszystkim walcz¹cym przeciw komunistycznej dyktaturze. Ostatnie wydarzenia zwi¹zane z placem to listopadowe dni 1989 roku.
Dni, które wstrz¹snê³y Czechos³owacj¹.
Gdy komunistyczne w³adze Czechos³owacji wyda³y zgodê na manifestacjê w dniu 17 listopada 1989 roku, nikt nie spodziewa³ siê ¿e w ten sposób rozpocznie siê aksamitna rewolucja. Manifestacja mia³a zakoñczyæ siê na cmentarzu wyszehradzkim, przy nagrobku poety, Karela Hynka Machy. Marsz zorganizowali prascy studenci w piêædziesi¹t¹ rocznicê zamkniêcia czeskich uczelni przez okupanta niemieckiego. M³odzi pra¿anie pragnêli tak¿e uczciæ pamiêæ Jana Opletala, studenta praskiego Uniwersytetu Karola. By³ on ofiar¹ brutalnej akcji hitlerowców, którzy 28 paŸdziernika 1939 roku rozpêdzili w Pradze demonstracjê zorganizowan¹ w rocznicê odzyskania niepodleg³oœci przez Czechos³owacjê. Ale studenci pamiêtali tak¿e o innym Janie, Janie Palachu.
Po zakoñczeniu oficjalnej demonstracji, od cmentarza wyszehradzkiego, z powrotem do centrum miasta ruszy³ groŸny i potê¿niej¹cy z ka¿d¹ chwil¹ pochód studentów i mieszkañców Pragi nios¹c transparenty Jan Opletal - Jan Palach, Na Gwiazdkê wolnoœæ!. Silne kordony czeskiej milicji i s³u¿by bezpieczeñstwa nie dopuœci³y manifestantów do pomnika œw. Wac³awa, przed którym chcieli oddaæ ho³d pamiêci Jana Palacha. Demonstrantów rozpêdzono pa³kami. By³o wielu rannych. Tak rozpoczê³y siê manifestacje, które stopniowo doprowadzi³y do rozpadu komunistycznej w³adzy w Czechos³owacji.
Ju¿ pod koniec listopada 1989 roku pra¿anie ujrzeli na Placu Wac³awa stoj¹cych obok siebie, niedawnego dysydenta Vaclava Havla, sygnatariusza Karty 77 i Aleksandra Dubèeka, cz³owieka symbolizuj¹cego idea³y Praskiej Wiosny z 1968 roku.
Secesja i nie tylko.
Na osobn¹ uwagê zas³uguj¹ tak¿e budynki okalaj¹ce Plac Wac³awa. Jest wœród nich wiele zabytkowych i bardzo charakterystycznych dla Z³otej Pragi. Wysokie, nierzadko siedmiopiêtrowe, domy mieszcz¹ luksusowe sklepy, hotele, oœrodki kulturalne, wydawnictwa i lokale rozrywkowe. Wyró¿nia siê wœród nich dom handlowy przedwojennego czeskiego potentata obuwniczego Baty. Po aksamitnej rewolucji Dom Obuwia wróci³ do jego spadkobierców. Warto popatrzeæ tak¿e na ozdobiony secesyjnymi wzorami Grand Hotel Europa z pocz¹tku wieku.
Królewskie skarby.
Równie wa¿ne jak plac jest jeszcze jedno miejsce zwi¹zane ze œw. Wac³awem. To jego kaplica w katedrze œw. Wita na Hradczanach. Jest bez w¹tpienia najpiêkniejsz¹ z 22 kaplic katedry. Gotyck¹ kaplicê œwiêtego Wac³awa wybudowano w latach 1362-1367. Jest dzie³em Petera Parlera, ucznia Matuesza z Arras. Dolna czêœæ wewnêtrznych murów kaplicy wy³o¿ona jest setkami jaspisów i ametystów znalezionych w czeskiej ziemi. W przewodnikach pisz¹ o 1372 kamieniach oznaczajacych datê wybudowania kaplicy. Z³ocone œciany ozdobione s¹ ponadto freskami przedstawiaj¹cymi mêczeñstwo œw. Wac³awa. Poœrodku, w charakterystycznym domku umieszczono relikwie œwiêtego.
W jednej ze œcian tej kaplicy znajduje siê przejœcie do tajemniczej i niedostêpnej sali, w której zgromadzono insygnia królewskie, wœród nich m. in. s³ynn¹ koronê œw. Wac³awa. To piêkne, z³ote nakrycie królewskich g³ów ufundowa³ cesarz Karol IV. Stanowi naprawdê wyj¹tkowy zabytek i dzie³o sztuki – doœæ powiedzieæ, ¿e powsta³a z 2,5 kg z³ota, prawie kilograma pere³ i blisko 100 kamieni szlachetnych: rubinów, szmaragdów i szafirów. Wœród kamieni jest jeden z najwiêkszych na œwiecie rubinów. Proszê policzyæ i przekonaæ siê, jak ciê¿ki by³ los w³adcy, który musia³ dŸwigaæ te kilogramy na swojej g³owie!
W dzisiejszych czasach, w dobie demokracji, znaczenie korony, ber³a i jab³ka jest oczywiœcie ju¿ tylko historyczne. Jednak dla wielu pokoleñ Czechów, korona œwiêtego Wac³awa by³a bardzo istotnym symbolem. Kojarzy³a siê bowiem z obecn¹ w œwiadomoœci i przez wiele lat niemo¿liw¹ do zrealizowania ide¹ pañstwowotwórcz¹ Czechów.
Gdzie s¹ klucze?
Komora skarbca zamkniêta jest na siedem – jak w bajce - zamków. I jak w bajce – po jednym z kluczy posiada siedem ró¿nych osobistoœci czeskich. S¹ wœród nich m. in.: prezydent Republiki, premier rz¹du i prymas Czech. Klejnoty królewskie nie s¹ ogólnie dostêpne; zobaczyæ je mo¿na tylko przy okazji wyj¹tkowo wa¿nych œwi¹t pañstwowych i, jak s³ysza³em, tylko w latach przestêpnych. Mo¿na natomiast zobaczyæ kopie klejnotów królewskich w pa³acu Lobkoviców (niedaleko Z³otej Uliczki).
Czesi uwielbiaj¹ bajki, legendy i podania. Tak¿e z koron¹ œw. Wac³awa zwi¹zana jest ciekawa opowieœæ. W 1941 roku prezydent Protektoratu Czech i Moraw Emil Hacha przekaza³ królewskie skarby wraz z kompletem siedmiu kluczy Rienhardowi Heydrichowi, niemieckiemu namiestnikowi Protektoratu. Po uroczystym wziêciu regaliów pod opiekê rz¹du niemieckiego, Heydrich nie móg³ powstrzymaæ siê od przymierzenia Korony Œwiêtego Wac³awa. Jednak nied³ugo po tym zgin¹³ w zamachu przygotowanym przez czeski ruch oporu. Zdaniem Czechów to kolejny przejaw opieki, któr¹ œw. Wac³aw otacza ich pañstwo.
Gdy bêdziemy zwiedzaæ Pragê, nie zapomnijmy o odwiedzeniu miejsc zwi¹zanych z dobrym królem Wac³awem, patronem kraju naszych po³udniowych s¹siadów!
Informacje praktyczne:
Dojazd: Wszystkie dane o tym jak dojechaæ i co zwiedziæ w Pradze s¹ ogólnodostêpne. W Internecie znajdziemy mnóstwo stron, tak¿e prywatnych, przygotowanych z myœl¹ o turystach wybieraj¹cych siê do Pragi. Bo mi³oœci¹ do Pragi zarazi³o siê ju¿ bardzo wielu ludzi na ca³ym œwiecie.
W Pradze: Plac Wac³awa znajduje siê w dzielnicy Nove Mesto. Dojazd do pó³nocnej czêœci placu metrem - linia ¿ó³ta (B) lub zielona (A), przystanek Mustek. Do czêœci po³udniowej tak¿e metrem - linia zielona (A) lub czerwona (C), przystanek Muzeum. Dojazd na Hrad – m. in. tramwaj 22. Doskona³ym – i tanim - sposobem na przemieszczanie siê po Pradze s¹ tramwaje i metro. We wszystkich œrodkach transportu miejskiego obowi¹zuj¹ te same bilety. Przy d³u¿szym pobycie warto kupiæ bilet na ca³¹ sieæ od razu na kilka dni.
Noclegi: Planuj¹c wyjazd i nocleg w Pradze trzeba niestety przygotowaæ siê na niema³y wydatek. Ceny s¹ raczej europejskie. Najtañszy nocleg we w³asnym pokoju kosztuje oko³o 300 koron od osoby (w akademikach na Strahovie, niedaleko jednego z najwiêkszych w Europie stadionów pi³karskich).
Internet:
www.pruvodce.com/ubytovani - bogaty zestaw adresów miejsc noclegowych z wyszukiwark¹, do tego sporo informacji o zamkach, muzeach, imprezach. Nie tylko w Pradze, ale i w ca³ej Republice.
www.praha.cz - oficjalna strona czeskiej stolicy – zawiea mnóstw obie¿¹cych danych o mieœcie i jego zabytkach. Tak¿e niezbêdne adresy.
www.abaka.com/Czech/Strahov – adres do hotelu studenckiego na Strahovie (z mo¿liwoœci¹ rezerwacji przez Internet). Ceny jak na Pragê bardzo przystêpne.
www.infoczechy.pl - dobry polski serwis informacyjny zawiera m. in. plan praskiego metra i dane o us³ugach komunikacji miejskiej. Na tej stronie mo¿emy tak¿e zarezerwowaæ noclegi w wiêkszych miastach Republiki Czeskiej.
|