Nikola Tesla (yu)
dodany: 01.09.2006 | przygotowa³: £ukasz Wieczorek
Urodzi³ siê 10 lipca 1856 roku w serbskiej rodzinie w Smiljanie (obecnie Chorwacja, wówczas terytorium Austro-Wêgier), zmar³ 7 stycznia 1943 roku w Nowym Jorku; wynalazca, poeta i malarz.
Autor 112 patentów, przede wszystkim urz¹dzeñ elektrycznych ró¿nego rodzaju, spoœród których najbardziej znanymi s¹: silnik elektryczny, pr¹dnica pr¹du przemiennego, autotransformator, dynamo rowerowe, bateria s³oneczna, turbina talerzowa, transformator Tesli (rezonansowa cewka wysokonapiêciowa) i œwietlówka. Warto pamiêtaæ, ¿e Tesla jest te¿ autorem teoretycznych podstaw konstrukcji radia, bez których niemo¿liwy by³by rzeczywisty rozwój radiofonii i telewizji na œwiecie. W tej dziedzinie Nikola Tesla by³ m.in. twórc¹ pierwszych urz¹dzeñ zdalnie sterowanych drog¹ radiow¹.
Tesla wed³ug planów swojego ojca mia³ zostaæ popem, jednak pod wp³ywem miejscowego nauczyciela Nikola zosta³ wys³any na studia in¿ynierskie do Grazu. Tam te¿ wpad³ na pierwszy ze swoich pomys³ów. Zaprojektowa³ rotacyjny silnik na pr¹d przemienny, który mia³ tak¿e mo¿liwoœæ spe³niania funkcji pr¹dnicy. Projekt ten przes³a³ do Thomasa A. Edisona, który od razu zainteresowa³ siê m³odym naukowcem i zaprosi³ go do podjêcia wspó³pracy, lecz ta skoñczy³a siê dla niego niekorzystnie. Edison obieca³ mu w zamian za zwiêkszenie w nadzorowanych przez niego elektrowniach wydajnoœci o 50% nagrodê w wysokoœci 50 tysiêcy dolarów. Gdy ten osi¹gn¹³ cel i zaproponowa³ sposób, który doprowadzi³by do zwiêkszenia wydajnoœci o kolejnych 50%, Edison z nieznanych powodów zwolni³ go z pracy bez wyp³acenia obiecanej sumy i bez wprowadzenia w ¿ycie proponowanego rozwi¹zania. Doprowadzi³o to jednak do za³o¿enia przez Teslê firmy Tesla Electric Light Company, gdzie swoje prace koncentrowa³ przede wszystkim wokó³ pr¹du przemiennego. Wypracowane tam podstawy jego generowania i zasady przesy³u s¹ stosowane do dziœ na ca³ym œwiecie.
Z pomoc¹ Georga Westinghouse'a, jednego ze wspó³w³aœcicieli Western Union Company, zbudowa³ pierwsz¹ elektrowniê pr¹du przemiennego i liniê przesy³ow¹, która zasili³a oparte na œwietlówkach oœwietlenie wszystkich stacji kolejowych Western Union.
Kolejnym jego wynalazkiem by³a turbina wodna, przez co sta³ siê on kluczow¹ postaci¹ w budowie elektrowni wodnej przy wodospadach Niagara.
Po opublikowaniu przez Maxwella teorii elektromagnetyzmu, Tesla wpad³ na pomys³ konstrukcji cewki wysokonapiêciowej, a wyniki dalszych obserwacji sk³oni³y go do pracy nad urz¹dzeniem, które mog³oby przy u¿yciu takiej cewki przesy³aæ pr¹d elektryczny bez u¿ycia przewodów. Odst¹pi³ jednak od tego pomys³u na rzecz wykorzystania cewki przy konstruowaniu urz¹dzenia do przesy³u dŸwiêku. Patent na takie urz¹dzenie by³ gotowy w 1900 roku, jednak ubieg³ go w tym o kilka dni Marconi. Pomimo faktu, i¿ wykorzysta³ on jego cewkê bez zgody Tesli, procesowanie siê zajê³o bardzo du¿o czasu i doprowadzi³o Teslê do bankructwa. Ostatecznie skargi Tesli uznano za zasadne, a S¹d Najwy¿szy USA wyda³ ostateczny wyrok nied³ugo po œmierci zrujnowanego wynalazcy.
Jego ostatnim pomys³em by³a konstrukcja takiej maszyny, która mog³aby byæ zdalnie sterowana radiowo i wykonywaæ rozmaite czynnoœci automatycznie. Najpierw Tesla opatentowa³ pierwszy na œwiecie pilot radiowy, a póŸniej stworzy³ ca³y szereg urz¹dzeñ; maszynê krocz¹c¹, maszynê lataj¹c¹ i maszynê p³ywaj¹c¹, którymi móg³ zdalnie sterowaæ. Nastêpnie wmontowa³ urz¹dzenia steruj¹ce z pilota do maszyny krocz¹cej, zaopatrzy³ j¹ w czujniki i wreszcie... puœci³ wolno, dziêki czemu powsta³ pierwszy na œwiecie robot.
Nikola Tesla zmar³ wieczorem 7 stycznia 1943 r., w dniu, w którym Serbowie obchodz¹ Bo¿e Narodzenie. ¯egnaj¹c go burmistrz Nowego Jorku powiedzia³: Zmar³ Nikola Tesla. Zmar³ w biedzie, ale by³ jednym z najwa¿niejszych ludzi, którzy kiedykolwiek ¿yli. To, co stworzy³ jest wielkie i wraz z up³ywem czasu staje siê jeszcze wiêksze.
Nikola Tesla by³ cenionym naukowcem zarówno za ¿ycia, jak i po œmierci. By³ doktorem honoris causa wielu œwiatowych uczelni, cz³onkiem Instytutu In¿ynierów Elektryków i Elektroników (IEEE, wówczas AIEE), Serbskiej Akademii Nauki i Sztuki. Zosta³ nagrodzony Medalem Edisona za swoje dokonania w dziedzinie elektrycznoœci. Ku jego pamiêci jednostce indukcji magnetycznej w uk³adzie SI nadano jego imiê i do jej oznaczenia przyjêto symbol T.
W 1975 roku IEEE ustanowi³o nagrodê im. Nikoli Tesli, która do dziœ jest jedn¹ z najbardziej presti¿owych nagród w dziedzinie elektryki na œwiecie.
Jego pamiêæ uczczona zosta³a te¿ poprzez nazwanie jego imieniem jednego z kraterów na Ksiê¿ycu oraz umieszczenie jego podobizny przez Narodowy Bank Serbii (wówczas jeszcze Jugos³awii) na banknocie o nominale 100 dinarów.
W 2003 roku w Dolinie Krzemowej powsta³a firma Tesla Motors, która zajmuje siê produkcj¹ samochodów napêdzanych energi¹ elektryczn¹, a 10 lipca 2006, z okazji 150 rocznicy urodzin Tesli, jego imiê przyjê³o lotnisko w Belgradzie, którego oficjalna nazwa brzmi odt¹d Miêdzynarodowy Port Lotniczy Belgrad im. Nikoli Tesli.
Bibliografia:
Muzej Nikole Tesle, Beograd
|