Powrót do

France Prešeren (si)

dodany: 09.02.2006 | przygotowała: Anna Gapa

Urodził się w chłopskiej rodzinie we wsi Vrba w roku 1800. W szkole w Ribnicy był jednym z najlepszych uczniów. Potem uczęszczał do szkoły w Lublanie. Doskonale szła mu nauka języków klasycznych. Tłumaczył także greckich i łacińskich poetów. Podczas pobytu w Lublanie poznał ludzi, którzy później w różny sposób oddziaływali na jego życie, m.in. Andrej Smole, Blaž Crobath, Miha Kastelic, Matija Čop, Anton Martin Slomšek. Wtedy też Prešeren poczuł, że nie jest przeznaczony, jak życzyła sobie tego jego matka, do życia duchownego. Ciągnęło go w stronę studiów prawniczych. Dlatego też zdecydował się na wyjazd do Wiednia, gdzie zapisał się na trzeci rok studiów filozoficznych, które były warunkiem do podjęcia studiów prawniczych. W Wiedniu Prešeren pogłębiał zainteresowanie poezją. Zaznajomił się z wszystkimi wielkimi dziełami od antyku do romantyzmu, od Homera do Boccaccia.

Rok 1824 to pierwsze liryczne próby Prešerna. Napisał cały zeszyt wierszy, które po nieprzychylnej ocenie cenzora Jerneja Kopitara, zniszczył. Prešeren jako poeta po raz pierwszy publicznie pojawił się dosyć późno, bo dopiero w 1827roku, kiedy wydał wiersz pt. Dekletom.

W 1830 roku zaprzyjaźnił się z jednym z najlepiej wykształconych Słoweńców tego czasu – Matijom Čopem, który miał jasny i wyrazisty pogląd na konieczność rozwoju literatury w języku słoweńskim. Z tym też zgadzał się France Prešeren, który za namową Čopa zaczął stosować rzymskie formy poetyckie, pisał w tercynach, układał sonety, czym otworzył nowy rozdział w słoweńskiej poezji. Owocem współpracy Prešerna i Čopa jest elegia Slovo od mladosti, cykl Ljubezenski sonetje i satyra programowa Nova pisarija, w której poeta ośmieszył panujące wówczas przekonanie, iż poezja powinna pełnić funkcję utylitarną i dydaktyczną.

Jeśli chodzi o zawód, jaki Prešeren wykonywał, to nie przynosił mu on dużych zysków. Pracował jako praktykant prawniczy w państwowych urzędach i nie dostawał za to wynagrodzenia. W niedługim czasie ponownie wszedł w konflikt z Kopitarem, który wraz ze swym uczniem, Metelkom, chciał wprowadzić nowy zapis literowy (12 nowych liter), który był treściowo i estetycznie nieugruntowany. Prešernowi z pomocą przyszedł czeski poeta Čelakovsky, który uniemożliwił reformę zapisu literowego i chwalił poezję słoweńskiego poety. Była to pierwsza zagraniczna pozytywna krytyka, która odnosiła się do poezji Prešerna.

W roku 1833 Prešeren spotkał na swej drodze młodą, pochodzącą z bogatej, kupieckiej rodziny Julję Primic. Stała się ona jego muzą, zaś owocem jego miłości do Julji jest Sonetni venec, wydany w 1834 roku. Wiersze, wchodzące w skład tego wieńca sonetów wzbudziły duże zainteresowanie i plotki w Lublanie, a także złość matki Julii Primic, która nigdy nie widziała w Prešernie kandydata na swojego zięcia.

Rok 1835 był jednym z najgorszych w życiu poety. Julia Primic zaręczyła się, w wodach rzeki Sawy utonął Matija Čop, Andrej Smole przebywał poza Lublaną, zaś sam Prešeren wszedł w konflikt z Mihom Kastelicem, swoim dotychczasowym przyjacielem. Prešeren uważał, że Kastelic jest łupieżcą majątku po Čopie i oskarżał go o to, iż nie pomógł Čopowi, kiedy ten tonął w rzece. Wszystkie te wydarzenia spowodowały, że Prešeren staczał się, upijając się w okolicznych gospodach. Podobno myślał też o samobójstwie.

Około roku 1836 Prešeren powoli zaczął zapominać o swej niespełnionej miłości do Julii Primic (znakiem tego jest np. ballada Ribič). Zaczął zaś interesować się słoweńską poezją ludową. W życiu Prešerna pojawił się Polak – Emil Korytko, którego austriacka władza wygnała do Lublany z powodu rewolucyjnych idei, które głosił. Prešeren i Korytko uczyli się nawzajem swoich ojczystych języków. Prešeren przetłumaczył z pomocą swego polskiego przyjaciela sonet Mickiewicza pt. Rezygnacja. Korytko zaś zapisywał wiersze ludowe i podróżował po słoweńskich wsiach. Niestety, tuż przed wydaniem zbioru wierszy ludowych, Korytko zachorował i wkrótce potem zmarł.

W ciężkich chwilach Prešernowi towarzyszyła Ana Jelovšek, którą poeta poznał w domu swego pracodawcy Crobatha. Była ona guwernantką. Między Prešernem a Jelovšek rozwinął się związek, który z jednej strony mógł oznaczać jedynie właściwe erotyczne doświadczenie poety, z drugiej strony zaś mógł być to jego ostateczny moralny i ludzki upadek. Z Aną Jelovšek Prešeren miał trójkę dzieci. Znaczące jest, że przez cały okres ich wspólnego życia nie napisał żadnego wiersza miłosnego na cześć Any. Jedynie wiersz Nezakonska mati jest poświęcony matce jego dzieci. Prešeren coraz częściej pił, był coraz grubszy, aż w końcu w czwartek, 8 lutego 1849 roku, zmarł. Pochowany został w Kranju.

Wraz z jego śmiercią zaczęła się prawdziwa sława jego osoby. Janez Bleiweis wziął inicjatywę w swoje ręce i chciał rozsławić imię i poezję Prešerna. Dlatego też zorganizował uroczysty pogrzeb i zatroszczył się o postawienie pomnika, dzięki któremu słoweński naród oddałby cześć pamięci wielkiego poety. Ogłoszono publiczną zbiórkę pieniędzy. Trwała ona aż 4 lata. Ciężko było przekonać Słoweńców, by dali pieniądze na pomnik. Podczas, gdy np. w 6 miesięcy udało się zebrać fundusze na pomnik chorwackiego bana Jelačića. Dziś wszyscy Słoweńcy znają Prešerna i jego poezję, nikt natomiast nie pamięta o chorwackim banie.

Bibliografia:
www.preseren.net/slo