Powrót do

Jan Nepomucen (cz)

dodany: 20.03.2006 | przygotowała: Jagoda Jucha

Johannes olim Welflini de Pomuk urodził się w miejscowości Pomuk, w okolicach Pilzna ok. 1345 roku. Ten Święty ma w Europie najwięcej przydrożnych kapliczek, mówi się, że wygrywa z nim tylko Matka Boska. Związane z nim są najdziwniejsze, często pogańskie obrzędy.

Pierwsze informacje związane z jego osobą pochodzą z 1370 roku. Według źródeł, Nepomucen był z zawodu prawnikiem i osobistym spowiednikiem królowej Zofii. Królowa Zofia, druga żona Wacława IV, a córka Jana, księcia bawarskiego była piękna i młoda, a przy tym bardzo pobożna. Częste spowiedzi wzbudzały w umyśle króla podejrzenia, że Zofia jest wielką grzesznicą i niewierną żoną. Za wszelką cenę starał się on, aby Nepomucen złamał tajemnice spowiedzi i wyjawił mu grzechy żony. Po wielu nieudanych próbach król wpadł we wściekłość i najpierw skazał spowiednika na tortury, a następnie na śmierć. Po kilku dniach zrzucono skrępowanego Nepomucena z Mostu Karola do Wełtawy. I wtedy zaczęły się cuda. Na falach rzeki pojawiło się pięć gwiazd, które pokazywały gdzie leżą zwłoki. Gwiazdy te, lub płomienie do dziś umieszczane są na figurach w aureoli Świętego. Symbolizują one również pięć liter łacińskiego słowa tacui czyli milczałem.

Na moście Karola gromadzili się ludzie, aby oddać cześć ciału spowiednika. Zwłoki wydobyto z wody i bez obawy przed gniewem króla pochowano w katedrze Św. Wita. Przez dziesiątki lat wszyscy odwiedzający Katedrę w Pradze bardzo uważali, aby nie nadepnąć na kamień nagrobny Nepomucena, umieszczony w posadzce. Miało to oznaczać okropne upokorzenie. W roku 1619 kalwiniści usuwali rzeźby i ołtarze z kościoła, lecz nie można było znaleźć chętnego, który dotknąłby grobu Świętego. Podobno ten, który w końcu to zrobił, został odepchnięty z ogromną sił i skonał w męczarniach.

Kiedy w 1719 roku otwarto grobowiec Jana Nepomucena, podczas ekshumacji znaleziono bardzo dobrze zachowany szkielet i zasuszony język. Uznano to za cud związany z tym, że spowiednik nie zdradził tajemnicy królowej Zofii.

Przy kanonizacji nadano mu imię Nepomucen (milczący), a najświętszą relikwią pozostałą po Świętym stał się jego milczący język, przechowywany w ozdobnej szklanej karafie, stojącej przy grobie.

W dzień jego święta – 16 maja – wierni mogli zobaczyć język, podobno tak dobrze zachowany, że pozostały na nim krople krwi. Kurz z sarkofagu Świętego sprzedawano jako lekarstwo na wszelkie choroby.

Istnieją jednak hipotezy z XIX wieku , że Jan z Pomuka jest postacią fikcyjną, a królowa nie miała żadnego spowiednika o tym nazwisku. Podobno krwawy język był dostarczany na dzień przed świętem przez jednego z praskich rzeźników, który pod groźbą najsurowszych kar, zobowiązany był do zachowania całkowitej tajemnicy. Co roku, 15 maja przynosił do klasztoru świeży język zabitego jagnięcia, a nazajutrz wierni oglądali go jako świętą relikwię.

Do dziś w Pradze w maju odbywa się Święto Pokazania Języka, kiedy wystawiany jest relikwiarz z tą częścią ciała i odbywa się wielki odpust, a na nim liczne konkursy, związane z pokazywaniem języka.

Jan Nepomucen nazywany jest Świętym od topielców. Jeśli ktoś tonie, należy zawołać po prostu: Janie Nepomucenie, uratuj go!. Figury Świętego ustawia się tam, gdzie zdarzają się częste ulewy i gradobicia. Zabranie do domu wody płynącej pod figurą ma zapobiegać uderzeniom piorunów w dach.

Ze Świętym wiążą się też bardziej pogańskie zwyczaje. W noc świętojańską na Podkarpaciu w latach 80. XX wieku skakano przy kapliczkach przez ogniska z wyschniętych cmentarnych wieńców. Na tych terenach powstał też zwyczaj oprowadzania bydła wokół kapliczki lub figury Świętego w drodze na targ. Jeśli sprzedawca powiedział kupującemu, że krowa obeszła Nepomucena, oznaczało to, że jest to dobra sztuka, która będzie się zdrowo i dobrze chować.

W Polsce rozwój kultu Jana Nepomucena wspierali  ojcowie jezuici. Szybko stał się bardzo popularnym Świętym, głównie na Dolnym Śląsku i w południowej Polsce. Przedstawia się go na ogół jako kapłana z krzyżem w dłoniach. Moda na nepomuki (figury Świętego) trwa do dziś. Notuje się liczne przypadki kradzieży tych figur z kapliczek, które to figury trafiają później do antykwariatów i prywatnych kolekcji.

Bibliografia:
Liliana Fabisińska: Święty od topielców. „Gwiazdy mówią” 2005, nr 45/46.
http://www.hospicja.pl/krajowe_duszpasterstwo/article/173/chapter_7.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Nepomuk
http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,2802