Powrót do

Ivan Cankar (si)

dodany: 25.10.2004 | przygotowała: Monika Ledzion

Ivan Cankar (1876-1918) był najwybitniejszym pisarzem słoweńskiego ruchu modernistycznego, obok Prešerna największym mistrzem słowa. Pochodził z ubiogiej i wielodzietnej rodziny rzemieślniczej. Urodził się w Vrhnice pod Lublaną. Wychowała go przede wszystkim matka. Z ogromnymi wyrzeczeniami i upokorzeniami skończył w Lublanie realne gimnazjum i wyjechał do Wiednia na studia politechniczne. Trudne warunki materialne z jednej strony, z drugiej zainteresowania literackie przeszkodziły mu w ukończeniu studiów. Pozostał wyłącznie pisarzem i literatura stanowiła źródło jego utrzymania. Do roku 1907 przebywał przeważnie w Wiedniu, a potem wrócił do kraju. Zaczął pisać jeszcze w gimnazjum pod silnym wpływem Aškerca. Dopiero po dokładniejszym zapoznaniu się ze współczesną literaturą zachodnią wyzwolił się spod jego wpływów. Oczytany, wrażliwy, entuzjazmował się początkowo dekadentyzmem i symbolizmem, ale wkrótce znalazł swą własną, oryginalną drogę. Pierwszymi wartościowymi utworami Cankara były wiersze i szkice liryczne. Pierwszy tomik jego wierszy pt. Erotika wywołał nieoczekiwane ataki ze strony konserwatystów. Wkrótce Cankar rezygnuje z poezji, kierując się wyłącznie ku prozie. W okresie przeszło dwudziestoletnim wydał bardzo wiele książek. Materiał do swoich dzieł czerpał z życia drobnomieszczan i chłopów, z życia proletariatu oraz inteligencji słoweńskiej. Przedstawiał w nich proces przenikania kapitalizmu do ziem słoweńskich. Ukazywał więc problematykę słoweńskiego chłopstwa, powstawanie proletariatu i lumpenproletariatu. W specyficzny dla siebie sposób obrazował walkę pomiędzy liberałami a konserwatystami, socjalizm słoweński, walkę organizacji i grup kulturalnych o wpływy na wsi. Później stał się ideologicznym przeciwnikiem zarówno kleryków jak i liberałów. Mieszkając w Wiedniu w dzielnicy robotniczej poznał życie robotników i to skłoniło go do związania się z socjalizmem. W swoim rozwoju literackim Cankar przechodził przez różne fazy: był i dekadentem, i symbolistą, i zwolennikiem hasła l’art pour l’art, na koniec zaś opowiadał się za sztuką tendencyjną. Przez cały czas konsekwentnie zmierzał do jednego celu – aby literatura słoweńska wyraziła w sposób pełny i swobodny dążenia człowieka i narodu; aby była wyraźnie słoweńska i służyła budowie nowego i szczęśliwego ustroju społecznego. Największa siła Cankara przejawia się w sposobie w jaki potrafił wyrazić swój świat.

Bibliografia:
A. Barac, Literatura narodów Jugosławii, Wrocław 1969.