Bu³garia, bia³o-czerwoni?
dodany: 18.03.2007 | autor: Tymoteusz Cudny
Ca³y proceder zaczyna siê w Bu³garii pod koniec lutego. Jak grzyby po deszczu na ulicach wyrastaj¹ stragany sprzedaj¹ce ró¿ne bia³o-czerwone rzeczy. Zrobione s¹ z w³óczki lub we³ny. Przypominaj¹ splecione kunsztownie nici ozdobione pomponami czy te¿ plecione laleczki. O co w tym wszystkim chodzi?
O tradycjê. To czêœæ najlepiej zachowanego w kulturze bu³garskiej ludowego obyczaju. Nazywa siê Baba Marta i przypada na pierwszy dzieñ marca. Wed³ug starych wierzeñ, to w³aœnie tego dnia zaczyna siê wiosna.
Marzec jest w bu³garskim folklorze uznawany za jedyny miesi¹c-kobietê. Dlatego daje pocz¹tek wioœnie i nowemu ¿yciu. W ludowych wierzeniach 1. marca Baba Marta chodzi od domu do domu, ale jest doœæ kapryœna. Mo¿e przynieœæ zdrowie, si³ê i dostatek, ale równie¿ i nieszczêœcie i d³ug¹ zimê. Dlatego dawniej gospodynie wiesza³y przed drzwiami domów czerwone fartuchy, pasy, chodniczki albo po prostu czerwone motki we³ny. Zobaczywszy je, Baba Marta mia³a siê rozeœmiaæ i ogrzaæ promieniami s³onecznymi domostwo.
Ludowym obyczajem zachowanym do dzisiaj jest rozdawanie martenic. Martenica to nic innego jak przeplatane ze sob¹ dwie nikti - bia³a i czerwona. Czêsto nitki maj¹ ró¿ne ozdoby na koñcach (najczêœciej pompony lub ma³e laleczki). Kiedyœ martenice robi³y m³ode dziewczêta i 1. marca rozdawa³y je ca³ej rodzinie. Obecnie, marteniczki s¹ doœæ czêsto najzwyczajniej w œwiecie kupowane, a rozdaj¹ je wszyscy wszystkim.
Martenica powinna byæ noszona na widocznym miejscu. Najczêœciej nosi siê j¹ na ubraniu lub przywi¹zan¹ na nadgarstku. Kiedy ktoœ nam wrêcza lub wi¹¿e martenicê na rêce, sk³ada ¿yczenia dobrego zdrowia i wszelkiej pomyœlnoœci w ¿yciu. Wed³ug wierzeñ, przeplatane ze sob¹ nitki s¹ amuletem chroni¹cym nosz¹cego przed z³em i urokami. Maj¹ te¿ mu zapewniæ zdrowie i d³ugie ¿ycie. Wszystko to jest zwi¹zane z symbolik¹ kolorów w bu³garskim folklorze. Czerwony chroni przed chorobami. Z tego powodu kiedyœ wi¹za³o siê ma³ym dzieciom czerwone nitki na r¹czkach. Kolor bia³y zaœ, ma zapewniæ d³ugie ¿ycie.
Jest te¿ inne wyt³umaczenie symboliki kolorów w martenicy. W œwiadomoœci ludowej kolor bia³y to kolor kobiecy. Czerwony zaœ – mêski. Poprzez ich splatanie siê razem w jedno powstaje nowe ¿ycie, które zaczyna siê na wiosnê.
No dobrze. ¯yczenia z³o¿one, marteniczka zawi¹zana, ale co dalej? Jak d³ugo trzeba j¹ nosiæ? Mo¿liwoœci jest kilka. Najczêœciej martenicê siê œci¹ga, kiedy zobaczy siê pierwszego bociana lub jaskó³kê. Potem, trzeba nasz amulet powiesiæ na zielonym lub kwitn¹cym drzewie. Najlepiej, ¿eby by³o to drzewo owocowe. Wtedy przyniesie obfitszy plon. Niektórzy zaœ mówi¹, ¿e wcale nie trzeba zobaczyæ bociana. Wed³ug nich, wystarczaj¹cym dowodem na przybycie wiosny jest kwitn¹ce drzewo. Tak czy inaczej, drzewa w miejskich parkach w Bu³garii na wiosnê a¿ uginaj¹ siê od zawieszonych na nich martenic.
Doœæ popularny jest jeszcze obyczaj wró¿enia z martenic. Kiedyœ, zamiast wieszaæ amulet na drzewie, k³ad³o siê go pod kamieñ. Po dziewiêciu dniach nale¿a³o zajrzeæ tam i zobaczyæ co jest pod spodem. Jeœli znajdziemy tam mrówki to rok przyniesie bogactwo owiec. Jeœli krocionogi – bêdzie du¿o krów. A jeœli nic? To oznacza doœæ ciê¿ki rok dla rolnika.
Istnieje jeszcze jeden rodzaj wró¿b zwi¹zanych z Bab¹ Mart¹. Ka¿dy wybiera sobie dzieñ miêdzy 1. a 22. marca i na jego podstawie wnioskuje, jaki bêdzie ten rok. Jeœli bêdzie s³onecznie to i przysz³oœæ bêdzie pomyœlna. Jeœli bêdzie pada³o to lepiej przygotowaæ siê na trudnoœci w nadchodz¹cym czasie.
Na pocz¹tku marca w³aœciwie nie ma Bu³gara, który nie mia³by gdzieœ przy sobie martenicy. Si³a tej tradycji jest naprawdê potê¿na. Klapa marynarki, plecak, torebka, drzwi mieszkania, pomniki, drzewa, psy. Marteniczki wiesza siê dos³ownie wszêdzie.
Czasami nawet gdzieniegdzie mo¿na spotkaæ zwi¹zane ze sob¹ bia³o-niebieskie nitki. Dlaczego? Zaraz po upadku komunizmu podnios³y siê g³osy, ¿e czerwony (jako kolor jedynej s³usznej partii) nale¿y zst¹piæ niebieskim. Wywo³a³o to doœæ spory opór spo³eczny. Przecie¿ to nie Bu³garska Partia Komunistyczna wprowadzi³a czerwon¹ nitkê do martenic. Ta tradycja jest o wiele starsza. Nie przeszkadza to jednak najbardziej zagorza³ym antykomunistom nosiæ bia³o-niebieskich pomponów na wiosnê. Ale jest to niewielki odsetek wœród ca³ej populacji. Zdecydowana wiêkszoœæ Bu³garów w marcu przypomina trochê kibiców reprezentacji Polski podczas meczu. Czy to mo¿e raczej nasze szaliki z napisem Polska przypominaj¹ bu³garskie martenice? Na to ju¿ jednak musicie odpowiedzieæ sobie sami.
Bibliografia:
http://www.babamarta.startirai.com/
http://margaritta.dir.bg/mart/0410martenica.htm
|