Powrót do

Bułgaria, biało-czerwoni?

dodany: 18.03.2007 | autor: Tymoteusz Cudny

Cały proceder zaczyna się w Bułgarii pod koniec lutego. Jak grzyby po deszczu na ulicach wyrastają stragany sprzedające różne biało-czerwone rzeczy. Zrobione są z włóczki lub wełny. Przypominają splecione kunsztownie nici ozdobione pomponami czy też plecione laleczki. O co w tym wszystkim chodzi?

O tradycję. To część najlepiej zachowanego w kulturze bułgarskiej ludowego obyczaju. Nazywa się Baba Marta i przypada na pierwszy dzień marca. Według starych wierzeń, to właśnie tego dnia zaczyna się wiosna.

Marzec jest w bułgarskim folklorze uznawany za jedyny miesiąc-kobietę. Dlatego daje początek wiośnie i nowemu życiu. W ludowych wierzeniach 1. marca Baba Marta chodzi od domu do domu, ale jest dość kapryśna. Może przynieść zdrowie, siłę i dostatek, ale również i nieszczęście i długą zimę. Dlatego dawniej gospodynie wieszały przed drzwiami domów czerwone fartuchy, pasy, chodniczki albo po prostu czerwone motki wełny. Zobaczywszy je, Baba Marta miała się roześmiać i ogrzać promieniami słonecznymi domostwo.

Ludowym obyczajem zachowanym do dzisiaj jest rozdawanie martenic. Martenica to nic innego jak przeplatane ze sobą dwie nikti - biała i czerwona. Często nitki mają różne ozdoby na końcach (najczęściej pompony lub małe laleczki). Kiedyś martenice robiły młode dziewczęta i 1. marca rozdawały je całej rodzinie. Obecnie, marteniczki są dość często najzwyczajniej w świecie kupowane, a rozdają je wszyscy wszystkim.

Martenica powinna być noszona na widocznym miejscu. Najczęściej nosi się ją na ubraniu lub przywiązaną na nadgarstku. Kiedy ktoś nam wręcza lub wiąże martenicę na ręce, składa życzenia dobrego zdrowia i wszelkiej pomyślności w życiu. Według wierzeń, przeplatane ze sobą nitki są amuletem chroniącym noszącego przed złem i urokami. Mają też mu zapewnić zdrowie i długie życie. Wszystko to jest związane z symboliką kolorów w bułgarskim folklorze. Czerwony chroni przed chorobami. Z tego powodu kiedyś wiązało się małym dzieciom czerwone nitki na rączkach. Kolor biały zaś, ma zapewnić długie życie.

Jest też inne wytłumaczenie symboliki kolorów w martenicy. W świadomości ludowej kolor biały to kolor kobiecy. Czerwony zaś – męski. Poprzez ich splatanie się razem w jedno powstaje nowe życie, które zaczyna się na wiosnę.

No dobrze. Życzenia złożone, marteniczka zawiązana, ale co dalej? Jak długo trzeba ją nosić? Możliwości jest kilka. Najczęściej martenicę się ściąga, kiedy zobaczy się pierwszego bociana lub jaskółkę. Potem, trzeba nasz amulet powiesić na zielonym lub kwitnącym drzewie. Najlepiej, żeby było to drzewo owocowe. Wtedy przyniesie obfitszy plon. Niektórzy zaś mówią, że wcale nie trzeba zobaczyć bociana. Według nich, wystarczającym dowodem na przybycie wiosny jest kwitnące drzewo. Tak czy inaczej, drzewa w miejskich parkach w Bułgarii na wiosnę aż uginają się od zawieszonych na nich martenic.

Dość popularny jest jeszcze obyczaj wróżenia z martenic. Kiedyś, zamiast wieszać amulet na drzewie, kładło się go pod kamień. Po dziewięciu dniach należało zajrzeć tam i zobaczyć co jest pod spodem. Jeśli znajdziemy tam mrówki to rok przyniesie bogactwo owiec. Jeśli krocionogi – będzie dużo krów. A jeśli nic? To oznacza dość ciężki rok dla rolnika.

Istnieje jeszcze jeden rodzaj wróżb związanych z Babą Martą. Każdy wybiera sobie dzień między 1. a 22. marca i na jego podstawie wnioskuje, jaki będzie ten rok. Jeśli będzie słonecznie to i przyszłość będzie pomyślna. Jeśli będzie padało to lepiej przygotować się na trudności w nadchodzącym czasie.

Na początku marca właściwie nie ma Bułgara, który nie miałby gdzieś przy sobie martenicy. Siła tej tradycji jest naprawdę potężna. Klapa marynarki, plecak, torebka, drzwi mieszkania, pomniki, drzewa, psy. Marteniczki wiesza się dosłownie wszędzie.

Czasami nawet gdzieniegdzie można spotkać związane ze sobą biało-niebieskie nitki. Dlaczego? Zaraz po upadku komunizmu podniosły się głosy, że czerwony (jako kolor jedynej słusznej partii) należy zstąpić niebieskim. Wywołało to dość spory opór społeczny. Przecież to nie Bułgarska Partia Komunistyczna wprowadziła czerwoną nitkę do martenic. Ta tradycja jest o wiele starsza. Nie przeszkadza to jednak najbardziej zagorzałym antykomunistom nosić biało-niebieskich pomponów na wiosnę. Ale jest to niewielki odsetek wśród całej populacji. Zdecydowana większość Bułgarów w marcu przypomina trochę kibiców reprezentacji Polski podczas meczu. Czy to może raczej nasze szaliki z napisem Polska przypominają bułgarskie martenice? Na to już jednak musicie odpowiedzieć sobie sami.

Bibliografia:
http://www.babamarta.startirai.com/
http://margaritta.dir.bg/mart/0410martenica.htm