Powrót do

Majowe tradycje

dodany: 30.04.2004 | autor: Aleksandra Kozub

Niemal w całej Europie szeroko rozpowszechniona była tradycja stawiania, w okresie wiosennym, na placach lub w gospodarstwach, przybranych zielenią drewnianych słupów. J. Kamocki wywodzi ten zwyczaj z dawnych obrzędów religijnych odbywających się pod drzewami bądź z magicznych zwyczajów wiosenno – wegetacyjnych.

Na terenach Mołdawii i Siedmiogrodu, zwyczaj stawiania na wiosnę słupów (zwanych arminden lub mialul) był szczególnie mocno zakorzeniony. Tradycyjnie dokonywano tego w dzień św. Jeremiasza (1 maja). Ścięte drzewko (jodła lub modrzew), nacinano w romoboidalne motywy, przystrajano w różnokolorowe wstążki i tak przygotowane ustawiano u wrót zagrody. Zwyczajowi temu towarzyszyła uczta połączona ze śpiewem i tańcem. Tradycyjnymi pokarmami, mającymi zapewnić szczęście i pomyślność, były pieczone kołacze pszeniczne oraz czerwone wino. Tradycja stawiania słupów znana była także na terenach Polski. W zachodniej części kraju rozpowszechniony był zwyczaj stawiania wiech, majówek, majek w nocy 1 maja oraz 8 maja czyli w dzień św. Stanisława, patrona Polski.

Według Z. Kuchowicza tradycje związane z obchodami Zielonych Świątek są pozostałościami pradawnego święta zwanego stado, które symbolizowało nadejście wiosny. Słowiański rodowód ma także przystrajanie obejścia i domów gałęziami lipy, grabu, brzozy i buku, rozrzucanie w izbach tataraku oraz wtykanie go za obrazy. Wszelkie obrzędy, o charakterze magiczno – kultowym, praktykowane w okresie wiosennym były powszechnie potępiane przez Kościół.

W okresie poprzedzającym nadejście lata, należało tradycyjnie oczyścić ziemię z demonów wodnych, które już spełniły swoją rolę w procesie wegetacyjnym. W tym celu palono ognie, domy przystrajano zielonymi gałązkami oraz święcono zioła i jaja. Aby obłaskawić złe duchy zamieszkujące wody, składano im ofiary i odmawiano modlitwy.

Agrarny charakter miały obchody dnia św. Marka (25 kwietnia), patrona urodzajów oraz św. Filipa i Jakuba, kiedy to tradycyjnie obchodzono z procesją pola. Był to zwykle okres wysiewu żyta jarnego, lnu, konopi, gryki.

Zgodnie z wierzeniami słowiańskimi, wigilia Zielonych Świątek była czasem największej aktywności czarownic. Aby zapobiec ich czarom bydło przystrajano wieńcami z kwiatów a dodatkowo okadzano je dymem z poświęconych ziół i wypowiadano zaklęcia ochronne. Dniu temu towarzyszyły także liczne konkursy i zabawy ludowe. W Wielkopolsce popularne było stawianie maja, czyli sosny ozdobionej wstążkami, na szczycie której zawieszano wódkę lub miód jako nagrodę dla tego kto wejdzie na samą górę. Urządzano także zawody strzeleckie, wyścigi konne oraz wybory króla lub królowej pasterzy. Tytuł przypadał w udziale temu, kto z samego rana pierwszego dnia Zielonych Świątek najszybciej pędził bydło na pastwisko. Zabawom towarzyszyło palenie ognisk zwanych na południu kraju sobótkami, a na Podlasiu palinockami.

W XVII i XVIII wieku w miasteczkach powszechny był zwyczaj wyprawiania wesela w drugi dzień świąt na koszt danej społeczności. W ten sposób chciano wyróżnić dziewczynę, osieroconą przez zasłużonego mieszkańca.

Prawosławie zapożyczyło elementy zaduszkowe, wywodzące się z tradycji słowiańskich i połączyło je z obchodami zielonoświątkowymi. W wigilię Zielonych Świątek odprawiano w cerkwiach nabożeństwa za dusze zmarłych a jako daninę dla kapłanów przynoszono pokarmy.

Także w dużych ośrodkach miejskich żywe były tradycje zielonoświątkowe. Dla Warszawiaków ulubionym miejscem na uroczystości i zabawy były Bielany, gdzie najczęściej odbywał się odpust obchodzony 14 maja w dniu św. Bonifacego z Tarsu. W Gdańsku, głównym punktem uroczystości majowych był konkurs łuczniczy oraz wybory majowego grafa, który w zamian za tytuł musiał wyprawić ucztę na Ratuszu lub Dworze Artusa.

Bibliografia:

Na podstawie artykułu Agnieszki Bartoszewskiej z czasopisma Czwarty wymiar