Powrót do

-> strona g³ówna

Czerwonych wisienek czar

dodany: 23.03.2005 | autor: Karol Marek, Micha³ £yszczarz


Wydawa³oby siê, ¿e szesnaœcie lat po Aksamitnej Rewolucji i obaleniu w³adzy komunistów w Czechos³owacji, partia maj¹ca w swej nazwie komunizm nie ma racji bytu. Nic bardziej mylnego. S³ynny czeski pragmatyzm tak¿e w sferze polityki odcisn¹³ swe piêtno, czasy siê zmieni³y, ale partia pozosta³a. Komuniœci potrafili dostosowaæ siê do nowych, demokratycznych regu³ funkcjonowania, ich sprzymierzeñcem sta³o siê to, co w gospodarce rynkowej jest nieuchronne, nierównoœci spo³eczne.

Po pocz¹tkowym zachwycie przemianami gospodarczymi i bezbolesn¹, w porównaniu chocia¿by z Polsk¹, transformacj¹, nasta³y czasy kryzysu. Kryzysu, którego skutki odczuli nie tyle ludzie starzy, ¿yj¹cy z wypracowanych w okresie socjalizmu pokaŸnych emerytur, ale przede wszystkim m³odzi, wielodzietne rodziny robotnicze. Dla nich nastanie gospodarki rynkowej oznacza³o obni¿kê p³ac, likwidacjê przywilejów pracowniczych, koniec os³ony socjalnej. To by³a cena transformacji, któr¹ musieli ponieœæ. Bez perspektyw i pomocy ze strony pañstwa. Skutkiem tego by³o obni¿enie standardu ¿ycia i koniecznoœæ szukania nowych Ÿróde³ zarobkowania, przekwalifikowania siê.

Koszty przemian rynkowych umo¿liwi³y przetrwanie partii komunistycznej, baza spo³eczna popieraj¹ca dawny niedemokratyczny, ale daj¹cy wzglêdn¹ stabilizacjê i dobrobyt system, istnia³a nadal. Partia nie jest ju¿ tak liczna jak kiedyœ, przesta³a byæ masow¹, sta³a siê reprezentacj¹ ludzi pokrzywdzonych, tych, którym demokracja wiele obieca³a, ale niewiele da³a. Dawna partia komunistyczna sprzed 1989 roku skupia³a ludzi wszystkich klas i warstw spo³ecznych. Podobnie jak w innych bratnich demoludach, cz³onkami Komunistycznej Partii Czech (KSÈ) byli nie tylko robotnicy- podstawowa si³a kolektywu partyjnego, ale tak¿e ch³opi i miejska inteligencja.

Dzisiaj aktywiœci komunistyczni to g³ównie czêœæ starych dzia³aczy ni¿szego szczebla, nieskompromitowanych dzia³alnoœci¹ w czechos³owackim aparacie bezpieczeñstwa, robotnicy oraz przejawiaj¹ca (zgodnie ze œwiatowym trendem) coraz wiêkszy entuzjazm radykalnie lewicowa m³odzie¿.

KSÈM powsta³a jako kontynuatorka Komunistycznej Partii Czech (KSÈ), zosta³a utworzona 31 marca 1990 roku. Przez 15 lat dotychczasowego dzia³ania z partii odesz³a czêœæ dzia³aczy. Powodami tej decyzji by³y zmiany na mapie politycznej- rozpad Czechos³owacji i tworzenie struktur partii komunistycznej na S³owacji, a tak¿e czynniki osobiste i programowe, przejawiaj¹ce siê w waœniach miêdzy politykami reprezentuj¹cymi ró¿ne frakcje w ramach KSÈM.

Jest rzecz¹ niezwykle ciekaw¹, ¿e KSÈM stara siê nie popadaæ w zbytni radykalizm. Politycy komunistyczni uwa¿aj¹ siê za prawdziw¹ lewicê, bêd¹c¹ blisko ludzkich spraw. W teoretycznym schemacie czeskiej sceny politycznej sytuuj¹ siê zdecydowanie na lewo od centrolewicowych socjaldemokratów (ÈSSD), ale na prawo od skrajnie lewicowej Komunistycznej Partii Czechos³owacji (wczeœniej wystêpuj¹cej pod szyldem Partii Czechos³owackich Komunistów).

Przewodnicz¹cym partii jest Miroslav Grebeníèek, który piastuje sw¹ funkcjê od 1992 roku. Najwy¿szym organem jest Zjazd, czyli zgromadzenie delegatów organizacji terenowych. Miêdzy Zjazdami najwy¿sz¹ w³adz¹ jest Rada Centralna.

W materia³ach dotycz¹cych partii pró¿no szukaæ akcentów znanych ze s³usznie minionych czasów, choæ nie wypiera siê swoich marksistowskich inspiracji. KSÈM przedstawia siê jako partia demokratyczna, otwarta na dialog z innymi partiami. Za jeden z g³ównych celów uznaje budowê spo³eczeñstwa obywatelskiego, aby obywatele mieli prawo decydowaæ i wp³ywaæ na rozwój spo³eczny nie tylko raz na cztery lata przy urnie wyborczej. W tym przedsiêwziêciu chc¹ wspó³pracowaæ z ró¿nymi organizacjami pozarz¹dowymi. Ponadto podkreœlona jest koniecznoœæ budowy spo³eczeñstwa socjalistycznego, rozumianego jako swoboda i równoœæ szans. Program proponowany przez komunistów zawiera charakterystyczne dla partii lewicowych elementy. Podstawowym problemem jest oczywiœcie troska o ludzi pracy. Walkê z bezrobociem chc¹ oni prowadziæ g³ównie poprzez roboty publiczne (budowê mieszkañ komunalnych i gminnej infrastruktury), a tak¿e inwestycje proekologiczne. Postulowane jest równie¿ skrócenie czasu zatrudnienia, czyli dzielenie siê prac¹, tak aby wzros³a iloœæ miejsc pracy. Rol¹ pañstwa jest opracowanie i koordynacja szczegó³owego planu walki z bezrobociem.

Etatyzm postulowany przez KSÈM opiera siê tak¿e na wspieraniu polityki mieszkaniowej. Wa¿ne jest nie tylko samo posiadanie mieszkania, ale przede wszystkim zapewnienie odpowiedniego wyposa¿enia. Dlatego partia proponuje okreœliæ minimalny standard mieszkañ gwarantowany przez pañstwo.

S³u¿ba zdrowia ma pozostaæ bezp³atna. Za niedopuszczalne uwa¿aj¹ komuniœci wprowadzanie jakichkolwiek mechanizmów rynkowych do systemu ochrony zdrowia. M³odzi mog¹ liczyæ na pomoc pañstwa, na przyk³ad przy zakupie mieszkania czy wyprawki dla nowo narodzonego dziecka. Natomiast ludzie w podesz³ym wieku na godziwe emerytury, które opieraæ siê bêd¹ na solidaryzmie spo³ecznym i generacyjnym.

Powinno siê, zdaniem KSÈM, zwiêkszaæ udzia³ podatków bezpoœrednich, które maj¹ zapewniæ bardziej sprawiedliwe roz³o¿enie obci¹¿eñ fiskalnych.

Komuniœci protestuj¹ przeciwko wyprzeda¿y maj¹tku narodowego i gwa³townej prywatyzacji, która w Czechach, pod postaci¹ s³ynnej kuponówki, by³a okazj¹ do licznych nadu¿yæ i korupcji. Nie bez racji KSÈM twierdzi, ¿e jedynie prawid³owe zarz¹dzanie przedsiêbiorstwami pañstwowymi mo¿e zapewniæ im rentownoœæ.

Szczególn¹ ochron¹ partia chce obj¹æ mieszkañców wsi. Zdaj¹c sobie sprawê ze specyfiki rolnictwa, chce wprowadziæ politykê zapewniaj¹c¹ ch³opom rentownoœæ produkcji. Ma ona wspó³graæ z programami rolnymi Unii Europejskiej. W rolnictwie planowane jest zachowanie trzech ró¿nych typów w³asnoœci: pañstwowej, spó³dzielczej i prywatnej.

W polityce zagranicznej komuniœci nie chc¹ ograniczaæ siê do wyboru: USA lub Unia Europejska. Oprócz wspó³pracy z dwiema potêgami œwiatowej polityki i gospodarki, KSÈM postuluje rozszerzenie kontaktów tak¿e na inne kraje. Wa¿n¹ rolê przewiduj¹ komuniœci dla ONZ, organizacji maj¹cej zapewniæ pokój. Unia Europejska traktowana jest jako wa¿ne ugrupowanie, mog¹ce zapewniæ Republice Czeskiej nowe szanse i mo¿liwoœci. Unia Europejska nie jest pozbawiona jednak wad, krytykuj¹ j¹ za zbytni¹ biurokracjê i nieporadnoœæ instytucjonaln¹.

Wa¿nym elementem programu jest równie¿ krytyka unilateralnej polityki amerykañskiej, przejawiaj¹cej siê w zagra¿aj¹cych œwiatowemu pokojowi dzia³aniach konserwatywnej administracji George'a W. Bush'a. KSÈM akcentuje rolê wspó³pracy miêdzynarodowej i internacjonalizmu. Podkreœla pozytywne skutki upadku ZSRR, jako drogi do rozpoczêcia prawdziwie demokratycznej i partnerskiej wspó³pracy pomiêdzy partiami komunistycznymi na œwiecie, w sytuacji gdy ¿adna partia nie ma monopolu na prawdê. KSÈM ma kontakty z ok. 200 partiami komunistycznymi w wielu krajach: w Europie, Ameryce £aciñskiej, Afryce i Azji. Jak sami przyznaj¹, ich jedynym ograniczeniem s¹ skromne œrodki finansowe.

Komuniœci chc¹ budowaæ tzw. spo³eczeñstwo obywatelskie, czyli tworzyæ warunki dla mo¿liwie szerokiego udzia³u obywateli w ¿yciu publicznym. Szczególne miejsce zajmuje w tym procesie m³odzie¿. Sama KSÈM stara siê dawaæ przyk³ad i umieszcza na swoich listach wyborczych wielu m³odych ludzi. Planowane jest równie¿ zachêcenie imigrantów do aktywnego uczestnictwa w procesach spo³ecznych, gospodarczych i politycznych zachodz¹cych w ÈR.

Promowanie wartoœci niematerialnych i kultury uwa¿ane jest za wa¿n¹ rolê pañstwa. KSÈM zdecydowanie przeciwstawia siê komercjalizacji i amerykanizacji kultury. Kultura nie mo¿e byæ dostêpna tylko dla elit. Wa¿ny jest równie¿ pluralizm w kulturze, to znaczy, ¿e nale¿y unikaæ wszelkiego ideologizowania kultury i g³oszenia jedynie s³usznych prawd. KSÈM zdecydowanie opowiada siê za neutralnoœci¹ œwiatopogl¹dow¹ pañstwa i postuluje walkê z uprzywilejowan¹ pozycj¹ dla jakiegokolwiek zwi¹zku religijnego.

Nauka powinna byæ bezp³atna, finansowana z podatków. Edukacja nie mo¿e byæ traktowana jak towar. W ramach upowszechnienia dostêpu do edukacji KSÈM postuluje wprowadziæ bezp³atne, wypo¿yczane uczniom, podrêczniki i pomoce naukowe. Otwarcie na œwiat ma umo¿liwiæ powszechny dostêp do internetu. Komuniœci uwa¿aj¹ to za szczególnie wa¿ne w okresie formowania siê spo³eczeñstwa informacyjnego.

Kolejn¹ dziedzin¹ znajduj¹c¹ siê w zainteresowaniu komunistów jest ekologia. Celem jest ochrona skarbów przyrody, zarówno dla obecnie ¿yj¹cych, jak i przysz³ych pokoleñ. W swojej pracy nad polepszeniem stanu œrodowiska naturalnego licz¹ na wspó³pracê z Uni¹ Europejsk¹. Do szczegó³owych planów nale¿y rozpoczêcie dzia³añ zmierzaj¹cych do prawid³owego gospodarowania odpadami (szczególnie surowcami wtórnymi), a tak¿e rozwój ekologicznych œrodków transportu.

Globalizacja oceniana jest jako proces obiektywny, zwi¹zany z rozwojem si³ wytwórczych i specjalizacj¹ w gospodarce. Dostrzegaj¹c jej pozytywne aspekty, KSÈM zauwa¿a, ¿e w warunkach dominuj¹cych stosunków kapitalistycznych, globalizacja ma imperialistyczny i eksploatatorski charakter. Szczególne zagro¿enie widzi w istnieniu i dzia³alnoœci krótkoterminowego kapita³u spekulacyjnego. Rozwi¹zanie tego problemu komuniœci upatruj¹ w opodatkowaniu obrotów spekulacyjnych (tzw. podatek Tobina). Postulowane jest równie¿ zwiêkszenie roli pañstw w rozwi¹zywaniu ponadnarodowych problemów spo³ecznych.

Elektorat KSÈM jest wzglêdnie stabilny. W wyborach partia ta zdobywa regularnie w granicach 15 % g³osów. Œwiadczy to z jednej strony o du¿ej wyrazistoœci programowej i zdyscyplinowaniu elektoratu, z drugiej jednak wskazuje na ograniczon¹ mo¿liwoœæ pozyskiwania nowych wyborców. Zasad¹ jest nieszacowanie KSÈM w sonda¿ach przedwyborczych, czego wynikiem s¹ niespodzianki przy urnach i zaskakuj¹co dobre wyniki partii. Podobny efekt swego czasu mogliœmy obserwowaæ w Polsce, w stosunku do Samoobrony Andrzeja Leppera, której tak¿e nikt nie dawa³ szans na sukces wyborczy.

W ostatnich wyborach regionalnych (w listopadzie 2004) komunistom uda³o siê pokonaæ swego g³ównego rywala, prze¿ywaj¹c¹ kryzys to¿samoœci, partiê socjaldemokratyczn¹ (ÈSSD). KSÈM zdoby³a 19,68 %, a socjaldemokraci zaledwie 14,03 %. Pomimo to w Czechach nadal pokutuje pogl¹d, ¿e nie wypada publicznie przyznawaæ siê do popierania KSÈM, kojarzonej z poprzednim, niedemokratycznym ustrojem.

Komunistyczna Partia Czech i Moraw (KSÈM), której symbolem s¹ dwie czerwone wisienki, mo¿e byæ przez niektórych traktowana jako polityczny folklor i ciekawostka. Nie zmienia to jednak faktu, ¿e KSÈM jest licz¹cym siê podmiotem na czeskiej scenie politycznej i jedn¹ z najsilniejszych, najsprawniej dzia³aj¹cych partii komunistycznych na œwiecie.